Το μοσχοκάρφιν, γνωστό και ως γαρύφαλλο, καρυόφυλλο και ευγενία καρυόφυλλη, με επιστημονικό όνομα Eugenia caryophyllus, αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή αρτύματα στον κόσμο, το δεύτερο σε πωλήσεις μετά από το πιπέρι [1,2,4].
Είναι ένα αρωματικό άρτυμα, το οποίο έχει δυνατή, καυτερή γεύση και αποτελείται από άγουρα αποξηραμένα μπουμπούκια [1]. Ειδικότερα, αποτελείται από τον αρωματικό ανθοφόρο οφθαλμό (μπουμπούκι) του δέντρου Συζύγιον το αρωματικόν (Syzygium aromaticum), το οποίο βοτανικά ανήκει στην οικογένεια Μυρτίδες (Myrtaceae) [1,3,4]. Επειδή παλαιότερα το δέντρο αυτό ήταν γνωστό με το όνομα caryophyllus aromaticus, δόθηκε στο μπαχαρικό και το όνομα γαρύφαλλο [1].
Το τροπικό αειθαλές αυτό δέντρο είναι εγγενές στα νησιά Μολούκες στην Ινδονησία και στις Φιλιππίνες, έχει πυραμοειδή μορφή με όρθιους κλάδους και ύψος που φτάνει μέχρι τα 15 μέτρα [1,2,3]. Τα φύλλα του, εκτός από αρωματικά, είναι τραχιά, αδενώδη, γυαλιστερά, ελλειπτικά και έχουν μήκος που φτάνει μέχρι τα 10 εκατοστά. Το χρώμα τους στην πάνω επιφάνεια είναι βαθύ πράσινο και πιο ανοιχτό στην κάτω. Τα νεαρά φύλλα συνήθως είναι ρόδινα [1]. Οι ανθοφόροι οφθαλμοί του είναι εύοσμοι, διαταγμένοι σε κύματα και ομαδοποιημένοι σε συστάδες ακροδεκτών. Αρχικά έχουν χλωμό χρώμα, σταδιακά γίνονται πράσινοι και στη συνέχεια, όταν πια είναι έτοιμοι για συγκομιδή, αλλάζουν σε ένα φωτεινό ρόδινο χρώμα [1,2].
Τα μπουμπούκια αυτά συγκομίζονται γύρω στα τέλη Αυγούστου όταν έχουν μήκος 1,5 – 2 εκατοστά [2,3] και το καθένα αποτελείται από ένα μεγάλο και μακρύ κάλυκα που καταλήγει σε 4 σέπαλα (φύλλα κάλυκος άνθους) ανοιχτά προς τα έξω και 4 μη ανοιγόμενα πέταλα, τα οποία σχηματίζουν μια μικρή κεντρική σφαίρα-θόλο [2,3]. Κάθε γαριφαλόδενδρο παράγει περίπου 35 κιλά μπουμπούκια, τα οποία αποξηραίνονται το χειμώνα με έκθεση στον ήλιο [4].
Τα άγουρα αποξηραμένα μπουμπούκια προσφέρονται στην αγορά γερά ή αλεσμένα. Το καλής ποιότητας, όμως, γερό μοσχοκάρφι ξεχωρίζει από την κορυφή η οποία πρέπει να αποτελείται από άγουρα πέταλα που σχηματίζουν σφαιρική καλύπτρα [1].
Στην κουζίνα μας χρησιμοποιείται για να δώσει άρωμα, καυστικότητα και γεύση σε μια πολύ μεγάλη ποικιλία εδεσμάτων (π.χ. ψαρικά, κρεατικά, σούπες, γεμιστά, σάλτσες, κάρυ, πίκλα), ειδών ζαχαροπλαστικής και αρτοποιίας (π.χ. ραβανί, καρυδόπιτα, κουλούρια), καθώς και σε διάφορα ποτά (π.χ. ηδύποτα, οινικά προϊόντα, ζεστά ροφήματα) [1,2,4]. Κυρίως, ως καρύκευμα χρησιμοποιείται ευρέως στην κουζίνα της Ασίας, Αφρικής, Εγγύς και Μέσης Ανατολής [2].
Το γαρύφαλλο περιέχει επίσης και ένα ισχυρό αιθέριο έλαιο, γνωστό ως γαριφαλέλαιο, το οποίο εξάγεται με απόσταξη από τα μπουμπούκια, τους νεαρούς βλαστούς και τα φύλλα [1,2]. Το γαριφαλέλαιο αποτελείται κυρίως από ευγενόλη, η οποία αποτελεί ένα απλό φαινολικό οξύ και την αιτία για το ευχάριστο και γλυκό άρωμα του [4].
Κάποιες από τις φαρμακευτικές του χρήσεις εντοπίζονται στην οδοντιατρική, στην παρασκευή διαφόρων σκευασμάτων για τον καθαρισμό του στόματος και τον καθαρισμό των μικροσκοπίων [1,2,3]. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ευγενόλη έχει αντιοξειδωτικές, ισχυρές αντισηπτικές, αντιφλεγμονώδεις, αναλγητικές και καταπραϋντικές ιδιότητες [3,4].
Συνεπώς, όταν ρίχνετε λίγο γαρίφαλο σε σκόνη πάνω στο κόψιμό σας θα αποφύγετε τον κίνδυνο μόλυνσης, το γαριφαλέλαιο θα σταματήσει τον πονόδοντο, τον πόνο από τσιμπήματα εντόμων, τον εμετό και θα αναστείλει τη ναυτία, τους νευροπονοκεφάλους και τη δυσπεψία σας [3,4].
Χρησιμοποιείται ακόμη και στην αρωματοποιία και τη βιομηχανία καλλυντικών, καθώς και στη γεωργία, ως φυτοφάρμακο και απολυμαντικό, καθώς και για την προστασία των τροφίμων από επικίνδυνους μικροοργανισμούς για την ανθρώπινη υγεία κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης [1,2,4].
Παρ’ όλες τις ευεργετικές του δράσεις, το αιθέριο έλαιο του γαρύφαλλου πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή γιατί είναι ιδιαίτερα συμπυκνωμένο και θεωρείται τοξικό σε μεγάλη ποσότητα, προκαλώντας ακόμη και ναυτία, κοιλιακό άλγος, διάρροια, εγκαύματα κ.λπ. [4].
Έρευνα-Παρουσίαση:
Δρ Ανδρέας Χατζηχαμπής & Δρ Δήμητρα Παρασκευά-Χατζηχαμπή, Βιολόγοι – Περιβαλλοντολόγοι,
Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης (www.kykpee.org) Ιεράς Μητρόπολης Λεμεσού
