Στις 3 Μαρτίου του 1957 ο Γρηγόρης Αυξεντίου πέρασε για πάντα στην Ιστορία ως ήρωας. Στα 29 του χρόνια, έδωσε τη ζωή του για την πατρίδα, με τον πιο πεισματικό, γενναίο και αυτοθυσιαστικό τρόπο. Αντιστεκόμενος στο κρησφύγετό του επί ώρες, πολέμησε λυσσαλέα, μόνος αυτός απέναντι σε 60 Άγγλους στρατιώτες. Και έγινε παρανάλωμα για την ελευθερία. Τον πυρπόλησαν οι Άγγλοι, αφού δεν είχαν καταφέρει να τον κάνουν να παραδοθεί παρά τις απειλές, τις προειδοποιήσεις, τους πυροβολισμούς, τις χειροβομβίδες, τις εκρήξεις…
Εκείνη την ημέρα, στις 3 Μαρτίου του 1957, όταν οι Άγγλοι στρατιώτες έφτασαν στη είσοδο του κρησφύγετου, στον Μαχαιρά, λίγο πιο πέρα από το μοναστήρι, εκεί όπου κρυβόταν ο Γρηγόρης Αυξεντίου και οι τέσσερις της ομάδας του, εκείνος είπε στους στρατιώτες του πως τους πρόδωσαν και η πρώτη του κίνηση ήταν να κάψει όσα έγγραφα, διαταγές και επιστολές είχαν πάνω τους. Μετά, διέταξε τους αντάρτες του να βγουν έξω, για να μην τους σκοτώσουν.
Από τα χαράματα μέχρι το μεσημέρι κράτησε η μάχη. Οι Άγγλοι έστειλαν τρία τάγματα. Τον περικύκλωσαν με αυτοκίνητα, ελικόπτερα, όπλα, με ό,τι είχαν και δεν είχαν. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου με τα όπλα, τα πυρομαχικά και τις χειροβομβίδες που είχε στη σπηλιά, μα περισσότερο με το θάρρος και την ψυχή του, αντιστάθηκε κυριολεκτικά μέχρι το τέλος. Οι Άγγλοι, μετρώντας έναν νεκρό και τραυματίες, όταν πια κατάλαβαν ότι ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο αδίστακτος τρομοκράτης όπως έλεγαν, δεν υπήρχε περίπτωση να παραδοθεί, ακολούθησαν τη διαταγή του αρχηγείου: ανατινάξτε τον. Κουβάλησαν μπιτόνια με βενζίνη, περιέλουσαν την περιοχή και το κρησφύγετο, και τον πυρπόλησαν.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, το παιδί που γεννήθηκε τον Φεβρουάριο του 1928 στη Λύση Αμμοχώστου, από τον Πιερή και την Αντωνία, ο έφηβος που ήθελε να σπουδάσει φιλολογία, ο νέος που αγάπησε την ελληνική ποίηση και την ιστορία, που φοίτησε στη Σχολή Εφέδρων και έγινε αξιωματικός του ελληνικού στρατού, που υπηρέτησε στα ελληνοαλβανικά σύνορα, ο Γρηγόρης Αυξεντίου που πίστεψε βαθιά στην ένωση με την Ελλάδα και δύο χρόνια αφ’ ότου επέστρεψε στην Κύπρο, το 1955, εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ, ο Ζήδρος, ο Ζώτος, ο Ρήγας, ο Αίας, ο Άρης που έγινε υπαρχηγός του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνα, εκείνος που οι Άγγλοι τον επικήρυξαν για 5.000 λίρες, έδωσε πολλές μάχες, έδωσε και τη ζωή του ο Γρηγόρης Αυξεντίου για την ελευθερία της πατρίδας του. Όταν τον πυρπόλησαν ήταν 29 χρονών.
Η αδερφή του Γρηγόρη Αυξεντίου, Χρυσταλλού Αυξεντίου Σουρουλλά, σε συνέντευξή της στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ το 2007, είχε πει: «Ο Γρηγόρης ήταν υπόδειγμα πατριώτη. Σʼ ένα τραπέζι ανταρτών, το 1955, ο Γρηγόρης σήκωσε το ποτήρι του και φώναξε: “Αν ποτέ ελευθερωθούμε, κανείς από σας να μην ζητήσει ανταλλάγματα. Η ελευθερία της πατρίδας δεν ξεπληρώνεται με χρήματα”. Φαίνεται όμως πως δεν τον άκουσαν, συνεχίζει η αδερφή του Γρηγόρη Αυξεντίου. Κι όταν όντως τελείωσε ο αγώνας, ακόμη κι εκείνοι που είχαν μετακινήσει μία και μόνη πέτρα, ζητούσαν κάτι να λάβουν».
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη
