Φωτογραφία: ogdoo.gr
Η Παρασκευή 21η Απριλίου του 1967 είναι η ημέρα που οι ερπύστριες των τανκς τσαλαπάτησαν τη Δημοκρατία και η Ελλάδα βρέθηκε πραξικοπηματικά, κάτω από το καθεστώς των συνταγματαρχών. Λίγες μέρες μετά, η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη απαγορεύθηκε, με το υπ’ αριθμ. 13/1-6-1967 ειδικό διάταγμα του αρχηγού του επιτελείου του Ελληνικού στρατού, Οδυσσέα Αγγελή.
Είχε προηγηθεί, όμως, για τον σκοπό αυτό, απόφαση του δικτάτορα Παπαδόπουλου, στις 29 Απριλίου 1967, οκτώ μέρες μετά το πραξικόπημα. Της απόφασης αυτής επιλήφθηκε η «Υπηρεσία Ελέγχου Τύπου της Γενικής Διεύθυνσης Τύπου της Προεδρίας της Κυβερνήσεως».
Με αφορμή, λοιπόν, τη σημερινή μαύρη επέτειο, διάλεξα 11 τραγούδια και 1 δίσκο μεγάλης διάρκειας, που ηχογραφήθηκαν και κυκλοφόρησαν πριν ή κατά τη διάρκεια της επταετίας 1967 – 1974. Κομμάτια που λογοκρίθηκαν, αποσύρθηκαν και επανατέθηκαν ή όχι στην αρχική τους ηχογράφηση, πολλά χρόνια μετά. Ορισμένα από αυτά ηχογραφήθηκαν ξανά στα χρόνια της δικτατορίας, αλλά με τροποποιημένους «ακίνδυνους» στίχους…
Το κείμενο του απαγορευτικού διατάγματος έγραφε:
“Απεφασίσαμεν και διατάσσομεν τα ακόλουθα, ισχύοντα διά ολόκληρον την επικράτειαν:
Απαγορεύεται: α) Η ανατύπωσις ή η εκτέλεσις της μουσικής και των ασμάτων του κομμουνιστού συνθέτου Μίκη Θεοδωράκη, τέως αρχηγού της νυν διαλυθείσης κομμουνιστικής οργανώσεως ΄Νεολαία Λαμπράκη’, δεδομένου ότι η εν λόγω μουσική εξυπηρετεί τον κομμουνισμόν”.
Τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη ήταν μια μόνο -η γνωστότερη ίσως- περίπτωση της λογοκρισίας σε μια συστηματική προσπάθεια να εξαφανίσει από το προσκήνιο, οποιαδήποτε κριτική προς το καθεστώς φωνή, προχωρώντας είτε κατασταλτικά, είτε προληπτικά.
Από τη λογοκρισία της χούντας, όμως, δεν ταλαιπωρήθηκε μόνο ο Μίκης Θεοδωράκης. Δεκάδες ήταν τα τραγούδια που κυκλοφόρησαν πριν την επιβολή της δικτατορίας και στη συνέχεια λογοκρίθηκαν και αποσύρθηκαν από την αγορά ή κάποια άλλα στα οποία η επιτροπή λογοκρισίας επέβαλλε την τροποποίηση των στίχων, προκειμένου να φτάσουν στα στούντιο ηχογράφησης. Μαζί με όλα αυτά, υπήρχαν βεβαίως και τα τραγούδια, που, ενώ δημιουργήθηκαν στην επταετία, ηχογραφήθηκαν στη μεταπολίτευση, γιατί απλούστατα, ήταν αδύνατο να κυκλοφορήσουν…
Κρούσματα λογοκρισίας υπήρχαν βέβαια και πριν τη Χούντα, αλλά αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο στην ιστορία. Εδώ μαζέψαμε μερικά από τα τραγούδια, εκείνα που λογοκρίθηκαν την περίοδο της Χούντας, είτε εξ ολοκλήρου, είτε με παραλλαγμένους στίχους.
1. Πάει ο καιρός
(Μάνος Χατζιδάκις – Νίκος Γκάτσος)
Τραγουδά ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Το τραγούδι κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών το 1965. Δύο χρόνια αργότερα, και σαφώς με αφορμή τον στίχο «Ήρθανε νύχτες και βροχές και χειμωνιάσαν οι ψυχές
και στο βαθύ το σκοτάδι έχει σταθεί,
ένα παιδί να ζεσταθεί» ερμηνεύτηκε από την επιτροπή λογοκρισίας ως παραβολικός με την έννοια ότι η έλευση της χούντας έφερε το «σκότος, τη βροχή και τον χειμώνα» στην χώρα.
Πάει ο καιρός, πάει ο καιρός
που ήταν ο κόσμος δροσερός
και κάθε αυγή ξεκινούσε μια πηγή
για να ποτίσει όλη τη γη.
Ήρθανε νύχτες και βροχές
και χειμωνιάσαν οι ψυχές
και στο βαθύ το σκοτάδι έχει σταθεί
ένα παιδί να ζεσταθεί.
Τώρα το δάκρυ κυλάει στο χώμα,
και πέρα απ’ το βοριά
ένα καράβι ρωτάει ακόμα
πού θα βρει στεριά.
Πάει ο καιρός…
Έτσι το 1971, με νέους στίχους του Νίκου Γκάτσου και τίτλο «Πρωτομηνιά» ηχογραφήθηκε από τον Μανώλη Μητσιά για το δίσκο «Της Γης το χρυσάφι».
Πρωτομηνιά πρωτομηνιά
πήρα τους δρόμους παγανιά
να βρω πού πας, ποιο παράθυρο χτυπάς
τώρα που πια δε μ’ αγαπάς
Πρωτομηνιά πρωτομηνιά
ψηλή μου δένδρολιβανιά
δεν ήρθες χθες, δε μ’ αντάμωσες προχθές
κι είχα τις πόρτες ανοιχτές…
Τώρα το δάκρυ κυλάει ακόμη
θολώνει τη ματιά
ήσουν μια σπίθα μικρή στο χώμα
κι έγινες φωτιά…
2. Θα κλείσω τα μάτια
Τραγούδι που έγραψε ο Άκης Πάνου.
Τραγουδούν ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και η Χαρούλα Λαμπράκη. Ηχογραφήθηκε το 1967 και κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών. Λίγες μέρες μετά λογοκρίθηκε και απαγορεύθηκε η μετάδοσή του από το ραδιόφωνο.
Οι στίχοι μίλαγαν για τη μιζέρια και τις δύσκολες συνθήκες ζωής για τους φτωχούς. Οι ίδιοι οι συνταγματάρχες δεν ήθελαν τα τραγούδια να αναφέρονται σε τέτοιες «δύσκολες» καταστάσεις διαβίωσης- επιβίωσης, αίσθημα και πραγματικότητα το οποίο σίγουρα ταυτιζόταν με το κυβερνών πολίτευμα.
Τον έρωτα φαρμάκωσε η μιζέρια
κομμάτιασε η φτώχεια την καρδιά
δεν ήρθανε για μας τα καλοκαίρια
και έγινε η ζωή τόσο βαριά
Θα κλείσω τα μάτια, θ’ απλώσω τα χέρια
μακριά από τη φτώχεια, μακριά απ’ τη μιζέρια
θα πάρω τη στράτα κι εγώ τη μεγάλη
θα κλείσω τα μάτια και όπου με βγάλει
Πού να βρεθεί ντροπή να με κρατήσει
στη λάσπη και στην ξύλινη σκεπή
τη φτώχεια που μας έχει γονατίσει
τη νιώθω μεγαλύτερη ντροπή
Τέσσερα χρόνια μετά ο Άκης Πάνου το ηχογράφησε ξανά με διαφορετικούς στίχους με την Βίκυ Μοσχολιού.
Το κομμάτι και οι στίχοι του παραλλάσσονται, γίνονται ερωτικού περιεχομένου και ξανακυκλοφορεί το 1971 με την έγκριση πια των λογοκριτών.
Σε πότισα το πιο γλυκό μου δάκρυ
με πότισες τον πιο γλυκό καημό
σε άγγιξα στου ονείρου μου την άκρη
και στράγγιξα τον πρώτο στεναγμό
Θα κλείσω τα μάτια θ’ απλώσεις τα χέρια
να βρουν να φωλιάσουν λευκά περιστέρια
αγάπη μου πρώτη αγάπη μεγάλη
θα κλείσω τα μάτια κι όπου με βγάλει
Λαχτάρησα ζωή απ’ τη ζωή σου
λαχτάρησες το φως του αυγερινού
στα σύννεφα περπάτησα μαζί σου
κι ανοίξανε οι πόρτες τ’ ουρανού
3. Μαλαματένια Λόγια
Κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1974, στον δίσκο του Μαρκόπουλου «Θητεία», σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου και ερμηνεύτηκε από τους Λάκη Χαλκιά, Χαράλαμπο Γαργανουράκη και Τάνια Τσανακλίδου.
Οι στίχοι του κομματιού γράφτηκαν κατά τη διάρκεια της Χούντας και υπέστησαν λογοκρισία. Το κομμάτι αναφέρεται στο εργατικό κίνημα και πρόκειται για μία αφήγηση, από την περίοδο της Κατοχής έως και την επταετία της στρατιωτικής διακυβέρνησης.
Στην ανάλυση των στίχων του και κατά ένα μεγάλο μέρος υπάρχουν σαφείς αναφορές στον ποιητή Γεώργιο Σεφέρη. Ο Σεφέρης πέθανε στις 20.9.71, λίγα χρόνια πριν κυκλοφορήσει το τραγούδι.
Φυσικά όλα αυτά συνδέονται με την Χούντα. Την Tετάρτη 22 Σεπτεμβρίου 1971 γίνεται η κηδεία του Γεωργίου Σεφέρη, υπό το άγρυπνο βλέμμα των συνταγματαρχών. Aν η κηδεία του Kωστή Παλαμά στις 28.2.1943(είχε πεθάνει στις 27.2.1943) έλαβε έναν αντιστασιακό χαρακτήρα εναντίον των Γερμανικών κατοχικών δυνάμεων, η κηδεία του νομπελίστα ποιητή λαμβάνει χαρακτήρα αντιδικτατορικό.
– “κι όχι να ζεις μ’ αυτή τη συμμορία”: η λέξη ‘συμμορία’ αλλάζει σε ‘κομπανία’.
– “και ξημερώματα Παρασκευή”: άλλαξε σε “ξημερώνοντας μέρα κακή (το πραξικόπημα της Χούντας έγινε ξημερώματα Παρασκευής προς Σάββατο και ήταν επίσης Παρασκευή 17 Νοέμβριου όταν μπήκαν τα τανκς στο πολυτεχνείο.)
-από τη λογοκρισία όμως ξεφεύγει η φράση «ποιος είναι καπετάνιος στα βουνά» που ο στιχουργός αναφερόταν προφανώς τον Άρη Βελουχιώτη.
4. Ο Δρόμος
Η δεκαετία του ’60 ήταν ίσως η πιο κομβικής σημασίας για το μέλλον της Ελλάδας. Έγιναν τόσα γεγονότα -με αποκορύφωμα βεβαίως το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967- που ιστορικά αποδείχτηκε ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ιστορία της χώρας τα τελευταία χρόνια…
Ο Μάνος Λοΐζος και η Κωστούλα Μητροπούλου ανήκαν σ’ αυτή τη νέα γενιά που ήθελε να φτιάξει έναν όμορφο κόσμο.
Η ελπίδα για το αύριο έφερε κοντά, αυτούς τους δύο νέους, μαζί βεβαίως με αρκετούς ακόμα που είχαν τα ίδια οράματα. Έγιναν φίλοι και κάποια στιγμή, γύρω στο 1960-61, η Κωστούλα έδωσε στο Μάνο -κατόπιν δικής του προτροπής- ένα τετράδιο όπου είχε γράψει διάφορους στίχους. Εκείνος τους διάβασε και κράτησε δύο: Τον «Δρόμο» και τον «Στρατιώτη».
Ο Λοΐζος ακόμη δεν είχε μπει στη δισκογραφία -αν και ήδη έγραφε κάποια τραγούδια- κι έψαχνε τρόπο να το κάνει. Διαβάζοντας λοιπόν τους στίχους του «Δρόμου», έγραψε ένα πολύ όμορφο και μελωδικό κομμάτι το οποίο παρουσίασε στους φίλους του σε μια μπουάτ . Μοναδική συνοδεία η κιθάρα του και η φωνή της -πολύ νέας τότε- Μαρίας Φαραντούρη, η οποία ήταν εκείνη που ερμήνευσε για πρώτη φορά το εν λόγω τραγούδι, μαζί με τον Γιώργο Ζωγράφο, αμφότεροι εντελώς άγνωστοι και χωρίς δισκογραφία.
Ωστόσο, η λογοκρισία της εποχής απέρριψε μετά βδελυγμίας τους στίχους του κομματιού το οποίο φυσικά δεν ηχογραφήθηκε τότε. Σημειωτέον ότι η Μητροπούλου δεν έγραψε το «Δρόμο» με αφορμή κάποιο περιστατικό που είχε δει ή ακούσει, αλλά με μοναδικό «οδηγό» την έμπνευσή της…
Στο μεταξύ, ο Λοΐζος κατάφερε να μπει στη δισκογραφία το 1962 με «Το τραγούδι του δρόμου» του Λόρκα σε ελληνική απόδοση Νίκου Γκάτσου με ερμηνευτή τον Γιώργο Μούτσιο. Ο «Δρόμος» περίμενε υπομονετικά τη σειρά του σε κάποιο συρτάρι και τελικώς βγήκε από εκεί το 1964, όταν η υπέροχη ερμηνεύτρια με τη βελούδινη φωνή Σούλα Μπιρμπίλη το ηχογράφησε με συνοδεία μόνο φυσαρμόνικας και κιθάρας ως μπαλάντα και κυκλοφόρησε σε δισκάκι 45 στροφών από τη LYRA.
Αμέσως το τραγούδι έκανε ιδιαίτερη εντύπωση κι άρχισε ν’ ακούγεται πολύ, όμως τα οδυνηρά γεγονότα που ακολούθησαν με κατάληξη το «γύψο» των συνταγματαρχών το έθεσαν για ευνόητους λόγους στο περιθώριο…
“Απερρίφθη υπό της Α/θμίου Επιτροπής διότι δια της προφανούς μεταφορικής εννοίας των στίχων προσβάλλεται η ιδέα της ελευθερίας (παρομοίωσις με μάντρα παλαιών υλικών κλπ)”.
Όλα αυτά μέχρι το 1974, όταν μετά τη μεταπολίτευση ο Μάνος Λοΐζος ηχογράφησε «Τα τραγούδια του δρόμου» με τη συμμετοχή της Αλέκας Αλιμπέρτη και του σχεδόν πρωτοεμφανιζόμενου Βασίλη Παπακωνσταντίνου και υλικό που γράφτηκε κυρίως στα χρόνια της χούντας χωρίς ποτέ να περάσει στη δισκογραφία.
Ο συνθέτης συμπεριέλαβε στο δίσκο και τον «Δρόμο» ερμηνευμένο από τον ίδιο με πιο ρυθμική ενορχήστρωση και τη συμμετοχή μπουζουκιού και χορωδίας. Έτσι έγινε περισσότερο γνωστό και η δική του εκτέλεση, έχει μείνει «κλασική» μέχρι τις μέρες μας.
5. Ζαβαρακατρανέμια
Το τραγούδι «Ζαβαρακατρανέμια» στίχοι και μουσική, γράφτηκε στα χρόνια της Χούντας από το Γιάννη Μαρκόπουλο και το μήνυμά του ήταν αντιδικτατορικό. Το τραγούδησε για πρώτη φορά ο Νίκος Ξυλούρης το 1968 στην ταινία «Επιχείρησις Απόλλων», μια Ελληνοσουηδική παραγωγή μεγάλου μήκους σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκαλενάκη.
Τα λόγια του ακούγονται ακαταλαβίστικα και χωρίς νόημα. Ο Μαρκόπουλος είχε πει ότι τα τροποποίησε επίτηδες, ώστε να είναι ακατανόητα, εν μέρει από οργή και για να δυσκολέψει τους λογοκριτές της εποχής και εν μέρει για να αποδείξει τη δύναμη της ίδιας της μουσικής. Κατά καιρούς είχαν δοθεί διάφορες εξηγήσεις για το νόημα της λέξης. Ο ίδιος ο Μαρκόπουλος όμως, πολλά χρόνια αργότερα θα εξηγήσει στην εκπομπή «Συναντήσεις» της Ελληνικής Τηλεόρασης, με οικοδεσπότη τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, τις σημασίες των επιμέρους λέξεων που απαρτίζουν τη λέξη «Ζαβαρακατρανέμια»:
Η λέξη «Ζάβαρα» προέρχεται από τη λέξη «Ζευς» και σημαίνει λάβαρα, σημαίες.
Η λέξη «Κάτρα» σημαίνει μαύρα. Εξ ου και το μαύρο κατράμι.
Η λέξη «Νέμια» σημαίνει «ανέμισαν».
Η λέξη «Λάμα» σημαίνει τη λάμα (μαχαιριού), τη λεπίδα.
Η λέξη «Νάμα» σημαίνει το βάπτισμα, σε καθαρό νερό πηγής. Όπως στις φράσεις «νάματα παιδείας / σοφίας / αρετής».
Η λέξη «Ίλεως» είναι αρχαίο επίθετο και σημαίνει «φιλεύσπλαχνος», «σπλαχνικός».
Η λέξη «Αλληλούια», σύμφωνα με το συνθέτη, δεν είναι η γνωστή εβραϊκή λέξη δόξας προς το Θεό, αλλά η ελληνική λέξη «Αλληλουχία» (με την αφαίρεση του γράμματος «χ»).
Έτσι σε μία προσπάθεια ελεύθερης απόδοσης (και με κάθε επιφύλαξη) το νόημα της λέξης και του στιχουργήματος θα μπορούσε να είναι:
Ζάβαρα κάτρα νέμια = Λάβαρα Μαύρα Ανέμισαν
Ίλεος Ίλεος = Έλεος, Έλεος
Λάμα Λάμα Νάμα Νάμα Νέμια = Το μαχαίρι, το μαχαίρι σα βάπτισμα Ανέμισαν
Και αν τα μαύρα λάβαρα είναι αυτά που σημαίνουν το φόβο και την απειλή των εχθρών και το έλεος είναι που επικαλείται κανείς στην έλευση ενός εισβολέα, μιας δικτατορίας κ.λπ, η λάμα του μαχαιριού και το βάπτισμα στη χρήση της, δεν είναι παρά η αντίσταση σε όλους και όλα που προκαλούν το φόβο, απειλώντας την ελευθερία των ανθρώπων.
«Το εύδαιμον το ελεύθερον, το δ’ ελεύθερον το εύψυχον» καθώς θα το έλεγε ο Θουκυδίδης: «Η ευδαιμονία υπάρχει μέσα στην ελευθερία και η ελευθερία μέσα στην ευψυχία, τη γενναιότητα, την ανδρεία».
Κι αν η συγκεκριμένη λέξη, τα «Ζαβαρακατρανέμια» επινοήθηκε στα χρόνια της δικτατορίας, θα μπορούσε να είναι ένα κρυφό μήνυμα για επανάσταση κατά της επάρατης χούντας των συνταγματαρχών, που ερμήνευσε με μεγαλειώδη τρόπο ο Νίκος Ξυλούρης.
Κι αν πάλι απομακρυνθεί κανείς από το συγκεκριμένο χωρόχρονο και το πολιτικό πλαίσιο που τα δημιούργησε, τα «Ζαβαρακατρανέμια» θα μπορούσαν και να μη σημαίνουν τίποτα και να είναι απλώς ένα τραγούδι που τραγουδούσε τη δεκαετία του ’70 με στεντόρεια φωνή ο τρελός του χωριού, επειδή φοβόταν τις σκιές τα βράδια του καλοκαιριού που επέστρεφε στο πατρικό του σπίτι. Ακόμη και έτσι όμως, ήταν αυτό κάτι που σχηματοποίησε τη μελλοντική μας νοσταλγία.
6 .Ο μπάρμπα Θάνος
(Σταύρος Κουγιουμτζής – Κώστας Βάρναλης)
Τραγουδά ο Χριστόφορος (Λυπηρίδης). Ηχογραφήθηκε το 1966 και κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών, προκαλώντας λίγο καιρό μετά, τις αντιδράσεις του «καθεστώτος», λόγω των αριστερών φρονημάτων του ποιητή.
Σαν ήρθε η ώρα να πεθάνω
έλα κοντά μου μπάρμπα Θάνο
δώσε μου πρώτα ένα ποτήρι
ξέχειλο κι είναι το στερνό
άνοιξε και το παραθύρι
να μπει το φως το βραδινό
Κι αν αρρωστούσα κι αν πεινούσα
πλούσιο κι αφέντη προσκυνούσα
μα τώρα που `χω πια πεθάνει
το θέλημά σου σεβαστό
του Παραδείσου που μου κάνει
άνοιξ’ την πόρτα δεν βαστώ
Το 1971 με την ίδια μελωδία, αλλά με καινούργιους στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, ηχογραφήθηκε με ερμηνευτή τον Γιάννη Καλατζή και τίτλο «Με τους καημούς δεν βρίσκεις άκρη».
Στάξε στην κούπα το φεγγάρι
στάλα χρυσή μαργαριτάρι
κι έλα να πιούμε άσπρο πάτο
και να μεθύσουμε μαζί.
είναι χαράματα Σαββάτο
κι ο ένας για τον άλλον ζει
Τώρα που μέθυσες, κυρά μου,
βγάλε στον ήλιο τα όνειρά μου
για να στεγνώσουν απ’ το δάκρυ
κι από της πίκρας τη βροχή.
με τους καημούς δεν βρίσκεις άκρη
κι είμαστ’ ακόμα στην αρχή
Έστρωσα για να κοιμηθούμε
γείρε γλυκά ν’ ανταμωθούμε
στα γαλανά της νύχτας μάκρη
στόμα με στόμα ως την ψυχή.
με τους καημούς δεν βρίσκεις άκρη
κι είμαστ’ ακόμα στην αρχή
7. Χαράματα
(Γιάννης Μαρκόπουλος – Μέντης Μποσταντζόγλου ή Μποστ).
Το 1966 στην ταινία του Γιώργου Σκαλενάκη “Ντάμα Σπαθί”, η “ντάμα” ήταν η( Έλενα Ναθαναήλ) και τα “σπαθιά” ο (Σπύρος Φωκάς με τον Θοδωρή Ρουμπάνη). Η μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου,οι στίχοι του Μποστ και η φωνή του Γιάννη Πουλόπουλου στο τραγούδι «Χαράματα». Πρώτα θα κυκλοφορήσει σε σαρανταπεντάρι και μετά για λίγους μήνες θα μπει στον πρώτο προσωπικό του δίσκο. Έρχονται όμως οι λαλημένοι συνταγματάρχες και θεωρούν το άσμα “αναρχοκουμουνιστικόν” οπότε ο δίσκος αποσύρεται και στην θέση του μπαίνει το “Καράβια αλήτες” του Λοΐζου. Μόλις το 1995, 28 χρόνια μετά το ξαναβρίσκουμε σε βινύλιο.
Η ταινία προβλήθηκε τη σαιζόν 1966-1967 και έκοψε 149.477 εισιτήρια. Ήρθε στην 42η θέση σε 117 ταινίες. Η ταινία απέσπασε τρία βραβεία της Ένωσης Κινηματογραφικού Τύπου Αθηνών και εκπροσώπησε επίσημα την Ελλάδα στο φεστιβάλ κινηματογράφου του Chicago το 1967
Πέρα απ’ τα βουνά, υπάρχει ένας λαός
Χαράματα χαράματα, σε γνώρισα
κι ήρθαν και με ρώτησαν
ποιος θα μας κρατήσει συντροφιά
Πέρα απ’ την σιωπή, υπάρχει μια φωνή
μεσάνυχτα μεσάνυχτα σ’ αρνήθηκα
κι ήρθαν και με φώναξαν
ποιος θα μας ανάψει τη φωτιά
8. Προσμονή
Μουσική: Βασίλης Αρχιτεκτονίδης – Στίχοι:Παναγιώτης Καλαποθαράκος). Τραγουδά ο Γιώργος Νταλάρας.
Πρόκειται για την πρώτη ηχογράφηση του ερμηνευτή που κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών το 1967 από τη μικρή εταιρεία «Αυλός». Οι στίχοι του ήταν καθαρά πολιτικοί. Λογοκρίθηκε, αποσύρθηκε από την κυκλοφορία και το 1993 συμπεριλήφθηκε στη συλλογή «Για τα τραγούδια κι εγώ φταίω».
Λέγεται μάλιστα ότι η ηχογράφηση έγινε σε ένα δωμάτιο σε μια πάροδο της οδού Σκουφά που είχε μετατραπεί σε στούντιο. Ήταν η πρώτη ηχογράφηση του Νταλάρα σε βινύλιο μάλιστα δε, όταν πήγε, έχοντας την αγωνία του πρωτάρη, είδε στους δρόμους της Αθήνας τανκς. Ήταν 21η Απριλίου 1967!
Πότε θα `ρθει μια χαραυγή
η γη να τραγουδήσει
να αγκαλιάζονται οι λαοί
σ’ ανατολή και δύση
Πότε θα `ρθει ένας καιρός
φτωχοί κι αποσταμένοι
να περπατούνε αγκαλιά
στο δίκιο ακουμπισμένοι
Πότε η καμπάνα του λαού
του γέρο- Μακρυγιάννη
λεύτερο χώμα κι ουρανό
για όλους θα σημάνει
9. Χαμένη Πασχαλιά
Το σαρανταπεντάρι με την “Χαμένη πασχαλιά” το 1967 είναι η πρώτη ηχογράφηση και το πρώτο δισκάκι του Δημήτρη Μητροπάνου. Η μουσική του Βασίλη Κουμπή και οι στίχοι του Δημήτρη Ιατρόπουλου στην εταιρεία «Ελλαδίσκ» που μετά θα γίνει «Πόλυγκραμ».
Το συγκεκριμένο τραγούδι, δεν πρόλαβε να ακουστεί πολύ, αφού ήρθε η χούντα, ήταν και Πάσχα, ήτανε και οι στίχοι λίγο πολιτικοί, κόπηκε αμέσως. Μετά ήρθαν οι επιτυχίες με το Ζαμπέτα, τα τραγούδια “Θεσσαλονίκη” και “Μεταξουργείο” και το παραπάνω χασάπικο εξαφανίστηκε τελείως. Αποσύρθηκε από την κυκλοφορία και το 1982 συμπεριλήφθηκε στα συλλογή «15 Χασάπικα»
Καπνός φωτιά και λάσπη
Αχ τι δίκοπος καιρός
Χειμώνας και καλοκαιριά
Πήγε στα χαμένα
Και τούτη η Πασχαλιά
Καημός ιδρώτας κι αίμα
Αχ τι ανάποδη ζωή
Πλάκωσε πάλι η συννεφιά
Πήγε στα χαμένα
Κι ετούτη η Πασχαλιά
Μάνα μου φως κι ελπίδα
Αχ και να `ρθει ο πλερωμός
Να μην κρυώνουν τα παιδιά
Μη πάει στα χαμένα
Κι ετούτη η Πασχαλιά.
10. Ξεγυμνώστε τα σπαθιά
(Γιάννης Μαρκόπουλος – Λευτέρης Παπαδόπουλος)
Το τραγούδι ακούστηκε το 1967 από τον Γιάννη Πουλόπουλο στην ταινία του Ερρίκου Ανδρέου «Εκείνος κι εκείνη» με την Τζένη Καρέζη και τον Φαίδωνα Γεωργίτση. Ηχογραφήθηκε, χωρίς καμία τύχη, για τη δισκογραφία με τον Πάνο Τζανετή. Το 1988 η εκτέλεση με τον Πουλόπουλο εκδόθηκε στη συλλογή τραγουδιών «Ο Γιάννης Μαρκόπουλος στον ελληνικό κινηματογράφο».
Με σκότωσαν γιατί χαμογελούσα
γιατί μιλούσα στα παιδιά
με σκότωσαν γιατί δε μαρτυρούσα
ποιος έχει μέσα του καρδιά
Νύχτα έπεσε βαθειά
άστρο- άστρο ανάβει
ξεγυμνώστε τα σπαθιά, ωωω
οι φτωχοί κι οι σκλάβοι
Με σκότωσαν απάνω στο τραγούδι
όπως σκοτώνουν τα πουλιά
τους τρόμαξε το φως κι ένα λουλούδι
που ’χα καρφώσει στα μαλλιά
Μέρα έρχεται ξανθιά
άστρο- άστρο σβήνει
ξεγυμνώστε τα σπαθιά, ωωω
κι ότι γίνει, ας γίνει
ξεγυμνώστε τα σπαθιά, ωωω
και ότι θέλει, ας γίνει
11. Γιορτή ζεϊμπέκηδων
(Απόστολος Καλδάρας – Πυθαγόρας). Τραγουδά ο Γιώργος Νταλάρας.
Συμπεριλήφθηκε το 1972 στο μεγάλο δίσκο «Μικρά Ασία», λογοκρίθηκε και ξαναηχογραφήθηκε χωρίς το δεύτερο μέρος της 2ης στροφής .Ο αρχικός στίχος ήταν: «Κράτα ρε καρδιά λένε τα παιδιά, μέχρι να λευτερωθούμε απ’ τον κεχαγιά».
Ο Πυθαγόρας τον άλλαξε και στην ηχογράφηση έγινε: «καίγεται ο Ντουνιάς σπάει ο ταμπουράς, σπάει από το σεβντά του κι ο Ντελή-Θρακιάς».
12. Αλβανία
Στις 9 Οκτωβρίου του 1973 το δέκατο προσωπικό άλμπουμ της Μαρινέλλας φέρει τον τίτλο «Αλβανία». Κυκλοφορεί σε βινύλιο 33 στροφών με διάρκεια 29:77 από την δισκογραφική εταιρεία Polygram.Περιλαμβάνει δώδεκα τραγούδια σε μουσική του Γιώργου Κατσαρού και στίχους του Πυθαγόρα αφιερωμένα στον Ελληνοιταλικό πόλεμο του 1940.
Η παρουσίαση των τραγουδούν και κατ’ επέκταση του δίσκου έγινε στις 27 Οκτωβρίου 1973, παραμονή της επετείου του ΟΧΙ ,στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά σε μια ιστορική συναυλία που μεταδόθηκε απευθείας από την ΕΙΡΤ. Ήταν η πρώτη συναυλία που είχε μεταδώσει η Ελληνική τηλεόραση.
Μετά την προβολή και την αποδοχή της τόσο από τους παρόντες θεατές όσο και από ολόκληρο τον Ελληνισμό που καθηλώθηκε στις τηλεοράσεις του εκείνο το βράδυ, όλο το μουσικό έργο θεωρήθηκε αντιστασιακό και η κυκλοφορία του απαγορεύτηκε από τη χούντα. Η επανακυκλοφορία του δίσκου επετράπη μετά τη μεταπολίτευση. Το 1974 ήταν η χρονιά κατά την οποία η Μαρινέλλα ερμήνευσε για δεύτερη φορά την «Αλβανία» σε συναυλία στο Αλεξάνδρειο Μέλαθρο(Παλαί ντε Σπορ-Nick Galis Hall) της Θεσσαλονίκης δίπλα στον Δημήτρη Μητροπάνο και Γιάννη Καλατζή.
Οι απόψεις εκφράζουν τον συντάκτη τους και δεν αντιπροσωπεύουν κατ’ ανάγκην την άποψη του Καναλιού 6
