Τα τραγούδια από τις «Ανθολογίες» του Γιάννη Σπανού (26.7.1934-30.10.2019) είναι γραμμένα σε μελωδικές γραμμές, ρυθμολογίες και ερμηνείες που εντυπωσιάζουν, γιατί είναι γεμάτα συναίσθημα, χρώμα και τα ποιήματα που επέλεξε ο συνθέτης έχουν νόημα, βάθος και ουσία. Τραγούδια πολύτιμα και διαχρονικά.
Ο συνθέτης, επιστρέφοντας το 1963 από το Παρίσι — έχοντας ήδη μελοποιήσει Γάλλους ποιητές — θέλησε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του και στον ελληνικό λόγο. Με τη συμπαράσταση του Αλέκου Πατσιφά — ιδρυτή της νεοσύστατης τότε δισκογραφικής εταιρείας Λύρα — ξεκίνησε το μουσικό ρεύμα που ονομάστηκε «Νέο Κύμα».
Ο Σπανός δεν επέλεξε έναν και μόνον ποιητή, ούτε θέλησε να ασχοληθεί με τους πολύ γνωστούς που είχαν μελοποιήσει άλλοι συνθέτες (Ελύτη, Ρίτσο, Σεφέρη). Ο συνθέτης ήθελε επίσης τα ποιήματα που μελοποίησε, να τραγουδιούνται. Να γίνουν ευχάριστες μελωδίες στα χείλη του κόσμου. Γι’ αυτό βρήκε κείμενα που συγκινούσαν πρώτα τον ίδιο και ονόμασε τα τρία έργα του, «Ανθολογίες».
Κοινός άξονας και των τριών, τα 12 τραγούδια που περιείχε το καθένα, με τον ίδιο τον συνθέτη να κάνει τις ενορχηστρώσεις και να διευθύνει την ορχήστρα. Οι τίτλοι, η διάρκεια και η χρονολογία κυκλοφορίας τους ήταν : Aνθολογία (32:03)(1967), Aνθολογία Β (29:50)(1968),Tρίτη Ανθολογία (37:15)(1975).
Με την κυκλοφορία της (πρώτης) Ανθολογίας οι μπαλάντες, τα έντεχνα και τα λαϊκά τραγούδια του Σπανού αγαπήθηκαν αμέσως. Ποιήματα της Μυρτιώτισσας, Κωστή Παλαμά, Γεωργίου Βιζυηνού, Ζαχαρία Παπαντωνίου, Ναπολέοντος Λαπαθιώτη, Βασίλη Ρώτα, Αιμιλίας Δάφνη, Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, Σωτήρη Σκίπη, Γεωργίου Τσουκαλά και Τάκη Χατζηπαναγιώτου. Ερμηνεύουν ο Γιάννης Πουλόπουλος,Καίτη Χωματα,Πόπη Αστεριάδη, Γιώργος Ζωγράφος και ο Μιχάλης Βιολάρης.
Ο κόσμος αγάπησε αρχικά τα τραγούδια, το «ήρεμο» και «γλυκό» ενορχηστρωτικό κλίμα του Γιάννη Σπανού, τις φωνές που ερμήνευσαν τα κομμάτια αυτά και ύστερα έμαθε ότι ήταν ποιήματα και δεν ήταν στίχοι. «Το Χριστινάκι», «Τρείς νέοι», «Παιδί μου ώρα σου καλή», «Έρωτας τάχα», «Ήρθες εψές» και άλλα κομμάτια ακούγονται μέχρι σήμερα και έχουν συνδεθεί με μια εποχή που δεν ανέδειξε τίποτε άλλο(εννοούμε συνθέτη-στιχουργό-ερμηνευτή) εκτός από τα ίδια τα τραγούδια.
Κι αφού το κοινό δεν χόρταινε να ακούει τα Νεοκυματικά κομμάτια της (πρώτης) Ανθολογίας, θέλοντας κι άλλα, την επόμενη χρονιά (1968) κυκλοφορεί η «Ανθολογία Β». Βασισμένη κι αυτή σε ποιήματα Ελλήνων ποιητών περιλαμβάνει ποιήματα του Ναπολέοντος Λαπαθιώτη, Μυρτιώτισσας,Βασίλη Ρώτα, Γεωργίου Ζαλοκώστα,Κώστα Καρυωτάκη,Γεωργίου Αθάνα, Τέλου Άγρα,Αργύρη Εφταλιώτη, Γεωργίου Βιζυηνού, Κωστή Παλαμά. Ερμηνεύουν η Αρλέτα, Πόπη Αστεριάδη, Γιάννης Πουλόπουλος, Καίτη Χωματά, Μιχάλης Βιολάρης και η Αλέκα Μαβίλη.
Η «Ανθολογία Β» «γραμμένη» στο ίδιο ύφος με την προηγούμενη δεν κάνει πάταγο.
Ακούγονται «Ο παλιός μας έρωτας» (Ναπολέοντα Λαπαθιώτη) με την Αλέκα Μαβίλη, και «Στου τηλεφώνου το κοχύλι»(Γεωργίου Αθάνα) με την Πόπη Αστεριάδη.
Σαφώς, όμως, δεν αφήνουν αδιάφορους τους «φανατικούς» του ήδη δημιουργηθέντος Νεοκυματικού κλίματος τα τραγούδια «Άφτιαχτο κι αστόλιστο» σε μια ιδιαίτερη προσέγγιση(ρυθμικά- και ενορχηστρωτικά -κιθαριστικά στη μεγαλύτερη διάρκεια του τραγουδιού από τον Σπανό στο ποίημα του Κωστή Παλαμά) και η λιτή και απέριττη ερμηνεία της Αστεριάδη στο «Ω χαμηλώστε αυτό το φως». To οπισθόφυλλο του δίσκου αποδίδει «λανθασμένα» το εν λόγω ποίημα στη Μυρτιώτισσα ενώ ανήκει στη Μαρία Πολυδούρη.
Η «Τρίτη Ανθολογία» του Γιάννη Σπανού κυκλοφόρησε το 1975 και περιλαμβάνει 12 τραγούδια σε ποίηση Μίλτου Σαχτούρη, Κώστα Βάρναλη, Νίκου Καββαδία, Γιάννη Σκαρίμπα, Χρήστου Κουλούρη, Νίκου Καρύδη, Μήτσου Λυγίζου, Ηλία Σιμόπουλου, Δημήτρη Δούκαρη, Βύρωνα Λεοντάρη, Μαρίνας Λαμπράκη, Λιλής Ιακωβίδη. Τα τραγούδια ερμηνεύουν ο Κώστας Καράλης και η Αρλέτα.
Την «Τρίτη Ανθολογία», όπως αναφέρει ο ίδιος ο Γιάννης Σπανός σε σημείωμά του, τη δούλεψε μεταξύ 1972 και 1975. «Η «Τρίτη Ανθολογία» είναι για μένα έργο ψυχής και καρδιάς, δείγμα του μεγάλου σεβασμού και της αγάπης που τρέφω προς τους ποιητές και το κοινό».
Η “Τρίτη Ανθολογία” (1975) αποτέλεσε αναμφίβολα την πιο εμπνευσμένη συνάντηση του Σπανού με Έλληνες ποιητές. Ήταν μια δουλειά με διαφορετική αισθητική και ενορχήστρωση από εκείνες του Νέου Κύματος. Η μελαγχολία ήταν διάχυτη, αλλά ο συνδυασμός μουσικής και ποίησης εμπεριείχε έναν πόνο που περισσότερο λυτρώνει την ψυχή, παρά τη συνθλίβει.
Ο Σπανός φτιάχνει 12 κομμάτια που στηρίζονται όλα πάνω σε ομοιόμορφες μελωδίες χωρίς κραυγαλέες μουσικές ιδιαιτερότητες. Ο ήχος βγαίνει πιο γλυκός, πιο χαμηλόφωνος, σαν ένα συνεχές νανούρισμα, ικανό να σε ταξιδέψει αλλά παράλληλα και να σε συγκινήσει.
Σε αυτό το άλμπουμ βρίσκεται και η πρώτη προσπάθεια μελοποίησης του Νίκου Καββαδία (“Ιδανικός και ανάξιος εραστής”). Το “Σπασμένο καράβι” του Σκαρίμπα και ο “Στρατιώτης ποιητής” του Σαχτούρη «μπαίνουν» σε όλα τα σπίτια.
Η Αρλέτα ευαίσθητη και συγκινητική, με την απαλή και μελωδική φωνή της «ακουμπά» στην ψυχή του ακροατή, πραγματοποιώντας μερικές από τις πιο συγκινητικές ερμηνείες της.
Ο Κώστας Καράλης (κατά κόσμον Κώστας Καραγιαννόπουλος) – του οποίου το άστρο ανέτειλε με αυτό το άλμπουμ – με τη ζεστή φωνή του, με το ξεχωριστό ηχόχρωμα, χάραξε βαθιά στη μνήμη τα τραγούδια που ερμήνευσε.
Το «Σπασμένο Καράβι» που τραγουδάει ο Καράλης αποτυπώνει με απαράμιλλο τρόπο την «παραίτηση» και την επερχόμενη πίκρα που τη συνοδεύει… καθώς αυτό ακριβώς περιγράφει ο Σκαρίμπας στο ποίημα του…
Η Αρλέτα στο «Το λέει και το τραγούδι»(Λίλη Ιακωβίδου) …αποθεώνει τη μάνα σε μια μπαλάντα αποχωρισμού που μαζί με τον πόνο της βγάζει και μια αξιοπρέπεια που σε συγκινεί … “ο ζωντανός ο χωρισμός-το λέει και το τραγούδι- παρηγοριά δεν έχει…Από την ώρα που ‘φυγες παιδί μου αγαπημένο, ο νους μ εσένα τρέχει..’’
Στο «Είναι να απορείς» η Μαρίνα Λαμπράκη υμνεί με απλό και ταπεινό τρόπο τον έρωτα… «είναι να απορείς που βρέθηκε τόσο χρυσάφι…όλο σ ένα ξανθό κεφάλι, στο φεγγάρι….είναι να απορείς που βρέθηκε τόση αγάπη…όλη σ ένα στενό σάκο, στην καρδιά σου…»
Ένας έρωτας ο οποίος αν και εκφράζεται υπό την μορφή ερώτησης κι όχι ως διαπίστωση ή γεγονός δεν έχει ούτε «ταβάνι» ούτε «ουρανό»!
Ο Καράλης είναι η κατάλληλη φωνή η οποία «κάνει» το μελοποιημένο αυτό ποίημα «ύμνο» και το εξυψώνει.
Η αγάπη που δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων…η διάψευση και η απορία …που περιγράφει το «Η ομίχλη μπαίνει από παντού στο σπίτι» που έγραψε ο Βύρωνας Λεοντάρης είναι κι αυτό ένα από τραγούδια που ξεχώρισαν ιδιαίτερα όταν το ακούς ,σε «θολό τοπίο» είτε σε παρόμοια ψυχοσύνθεση.
Αποδίδεται από την Αρλέτα άψογα, σε μια μελωδία που κι αυτή στέκεται επάξια στο ύψος του άκρως περιγραφικού αυτού ποιήματος.
Το τραγούδι «Στρατιώτης ποιητής» (Μίλτος Σαχτούρης), στο οποίο με λίγα λόγια αποτυπώνεται (ποιητικά) ο φόβος, η σκληρότητα, η ωμότητα και η αγωνία του πολέμου, και το «Οι νεκροί» (Χρήστος Κουλούρης), αφιερωμένο στους άδικα νεκρούς όλου του κόσμου, τονίζουν εμφαντικά, τη διάχυτη μελαγχολία που επικρατεί στον δίσκο.
Στο «Αν είσαι» («Πως θες να το ξέρω») του Νίκου Καρύδη φτάνεις στο σημείο να αναρωτιέσαι πως γίνεται κάποιος να κατάφερε να μελοποιήσει ένα ποίημα που είναι γεμάτο με ερωτηματικά, να του δώσει ρυθμό και να το περιβάλει με μια πανέμορφη μελωδία.
Το αριστούργημα του Νίκου Καββαδία, «Ιδανικός κι ανάξιος εραστής» (Μal Du Depart) είναι ίσως ο ύμνος των ανθρώπων, που η ζωή δεν εκπλήρωσε ποτέ τα όνειρα και όλα όσα πόθησε η ψυχή τους.
Ακούγοντας το, μπορείς άνετα να αντιληφθείς ότι, τη δραματικότητα του στίχου τη συντροφεύουν επάξια τόσο η δραματική μελωδία του Σπανού, η επίσης δραματική εισαγωγή με το πιάνο ,η ενορχήστρωση γενικά και σίγουρα η δραματική ερμηνεία του Κώστα Καράλη.
Το εξώφυλλο του δίσκου είναι ζωγραφισμένο από την Αρλέτα.
Αυτά εν ολίγοις για τις «Ανθολογίες» του Γιάννη Σπανού. Απομονώσαμε αυτή την τριλογία γιατί σίγουρα για να αναφερθούμε σε όλο το έργο του, θα πρέπει να εκδώσουμε μια εγκυκλοπαίδεια.
Το εκπληκτικό με τον Γιάννη Σπανό είναι ότι — κι είναι κάτι το οποίο όσοι τον είδαν και τον άκουσαν ζωντανά να παίζει, το διαπίστωσαν — το ρεπερτόριο του μπορεί να διαμορφώσει ένα ολόκληρο μουσικό πρόγραμμα με αρχή-μέση και τέλος. Κάποια άλλη φορά θα αναφερθούμε και σε αυτό το θέμα εκτενώς.
Οι απόψεις εκφράζουν τον συντάκτη τους και δεν αντιπροσωπεύουν κατ’ ανάγκην την άποψη του Καναλιού 6
