Aν και το θέμα μουσική και τραγούδι θεωρείται πρωτόγονο και πηγαίνοντας πίσω, σκάβοντας στον χρόνο, δεν ξέρουμε από πού ξεκινά, ο Θάνος Μικρούτσικος κατάφερε να γράψει κομμάτια, που μας έχουν αγγίξει και συγκινήσει.
Φαίνεται ότι η μουσική βρίσκεται στο αίμα του και μεταδίδοντας την στα χείλη του ακροατή, γίνεται ακόμα και κραυγή απελευθέρωσης, σε ρυθμούς δυνατούς.
Τα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου παρουσιάζουν πρόσωπα και καταστάσεις, που η κοινωνία μας λίγο πολύ τα ‘χει λησμονήσει. Γι’ αυτό σκιρτούμε στο άκουσμα τους. Γι’ αυτό και στην προνομιακή σχέση, που έχει ο συνθέτης με την ποίηση, σε αυτή την σπουδαία ολότητα μέσα στην οποία λάμπουν κυριολεκτικά τα ευρήματα του κειμένου, καταφέρνει να τα παντρέψει αιώνια με αυτά της μουσικής. Της μουσικής του, του μοτίβου που έγραφε κι όμως κατάφερνε σε μια μελωδία, να αναδείξει και τον στίχο και το ποίημα.
Σ’ αυτό το μικρό κείμενο και σημείωμα, που ετοιμάσαμε, θυμόμαστε και τιμούμε τον συνθέτη, που έφυγε «παρών», απαραίτητος, ενεργός, επίκαιρος, φάρος για όλους εμάς. Έφυγε σε μια εποχή, στην οποία, δυστυχώς, δεν είχαμε και δεν έχουμε το περιθώριο να χάσουμε άλλες κολώνες, που κρατούν τα θεμέλια του Ελληνικού τραγουδιού. Κι ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν μία από αυτές.
Ασχολήθηκε με πάθος, με τον λόγο μεγάλων ποιητών και αξιοποίησε με ξεχωριστές μελωδίες τη «φωνή» και την ενόραση στοχαστών και διανοουμένων, οι οποίοι υπήρξαν εμβληματικές μορφές. Κωνσταντίνος Καβάφης, Γιάννης Ρίτσος, Μανώλης Αναγνωστάκης, Νίκος Καββαδίας, Μπέρτλολτ Μπρεχτ, Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι, Ναζίμ Χικμετ, Φρανσουά Βιγιόν, είναι μερικά μόνο πρόσωπα με τα οποία ο Μικρούτσικος «αναμετρήθηκε» δημιουργικά και έγραψε ιστορία.
Στους δίσκους που ακολουθούν, o συνθέτης μας συναρπάζει όταν αγγίζει την ποίηση. Φαίνεται η λεπτότητα και η δυναμική της σύζευξης (ποιήματος και μελωδίας) που παρουσιάζει και του αποτελέσματος, που είναι τα ίδια τα τραγούδια. Εμβολιάζει τη διάλεκτο μας, και τη συνδυάζει με ένα δικό του προσωπικό απόθεμα εμπειρίας και γνώσης. «Πολιτικά τραγούδια» (1975), «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ» (1978), «Σταυρός του Νότου» (1979), «Καντάτα για τη Μακρόνησο» (1976), «Τραγούδια της λευτεριάς» (1978), «Ο γέρος της Αλεξάνδρειας»(1983).
Σημαντικοί του δίσκοι, που καθόρισαν την πορεία του Ελληνικού τραγουδιού: «Τροπάρια για φονιάδες» (1977), «Εμπάργκο» (1982), «Η αγάπη είναι ζάλη» (1986), «Όλα από χέρι καμένα» (1988), «Όσο κρατάει ένας καφές» (1989), «Κρατάει χρόνια αυτή η κολόνια» (1990), «Γραμμές των οριζόντων» (1991), «Στου αιώνα τη παράγκα»(1996), «Ψάξε στ’ όνειρο μας» (1997), «Θάλασσα στη σκάλα» (1999), «Ο Άμλετ της σελήνης»(2002). Σ’ αυτές τις δουλειές μελοποίησε Μάνο Ελευθερίου, Άλκη Αλκαίο, Λίνα Νικολακοπούλου, Κώστα Τριπολίτη, Οδυσσέα Ιωάννου κ.α.
Υπάρχει ακόμα στην εργοβιογραφία του Μικρούτσικου, μια πληθώρα δισκογραφικών εκδόσεων, που αξίζει να ακούσετε και να ανακαλύψετε.
Ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη της μουσικής. Συνέθεσε όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο, πειραματική μουσική.
Ο Θάνος Μικρούτσικος κατάφερε να παρουσιάσει κάτι μοναδικό στο Ελληνικό τραγούδι. Το ξερίζωσε από το ύφος του «παρεξηγημένου» φολκλόρ και το μεταφύτευσε στον μοντερνισμό. Κράτησε, όμως, τον κορμό και τις ρίζες του, ώστε ο ακροατής να μπορεί να αφομοιώσει τα στοιχεία που θέλει και να κάνει το κάθε τραγούδι που έγραψε, δικό του.
Οι μουσικές, που έγραψε ο Θάνος Μικρούτσικος έχουν μια ποικιλία, μια ομορφιά κι ένα πηγαίο πλούτο.
Ο ίδιος ο συνθέτης χαρακτηρίζεται από μια αναβλύζουσα δημιουργικότητα, που σου δίνει χαρά, η οποία στο άκουσμα των τραγουδιών του, μεγαλώνει, καθώς δεν είναι καθόλου εύπεπτη ή εύκολη.
Γράφει τραγούδια, τα οποία όταν τα ακούσεις και τελειώσουν, θέλεις να ξαναβάλεις από την αρχή.
«Δίκοπη ζωή», «Άννα μην κλαις», «Ρόζα», «Μη φύγεις», «Θέατρο σκιών», «Federico Garcia Lorca», «Δεν είμαι άλλος», «Ο τυμβωρύχος», «Ο πιλότος Νάγκελ», «Ερωτικό», «Η πιο όμορφη θάλασσα», «Μια παλιά φωτογραφία», «Πάντα γελαστοί» κ.α.
Τα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου βάζουν το δάχτυλο στην πληγή της σημερινής μουσικής πραγματικότητας. Αυτό κάνει ο συνθέτης, ο οποίος πάντα έψαχνε για νέες φόρμες και νέους τρόπους επικοινωνίας με το κοινό. Επιχειρεί και καταφέρνει μια άμεση και στενή επαφή με τους ακροατές του.
Αυτός ο πολυτάλαντος συνθέτης, ο απόλυτα συνδεδεμένος με την ποίηση του Καββαδία, άνοιξε τα πανιά του για μακρινούς ορίζοντες αφήνοντας μια πλούσια παρακαταθήκη τραγουδιών. Μπορεί να φαίνεται εύκολο αυτό που γράφει ο Μικρούτσικος. Μια μελωδία, που επαναλαμβάνεται. Γίνεται, όμως, ποταμός που κουβαλά στην κοίτη του σπουδαία τραγούδια.
Τόσο ο συνθέτης, όσο και το έργο του, καρπώνεται το άυλο, που είναι ο στίχος, και τα μετατρέπει μαζί με την μουσική σε ένα ογκώδες δημιούργημα, που γίνεται για τον ακροατή πάθος στην καθημερινότητα της ζωής του.
Όταν ο Μικρούτσικος καθόταν στο πιάνο, στις ζωντανές του εμφανίσεις, η χαρά του ακροατή μεγάλωνε. «Εφτά σε παίρνει αριστερά, μην το ζορίζεις…» Είτε ερμήνευε το τραγούδι ο ίδιος, είτε είχε διαλέξει ποιος θα το ερμηνεύσει, η δραματικότητα και το πάθος των μελωδιών του γίνονταν σύμβολα και άρθρα.
Τα κομμάτια του είναι γεμάτα λέξεις, με συγκεκριμένες αναφορές στον πάντοτε καυστικό λόγο, που διάλεγε να μελοποιήσει. «Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία, πώς η ιστορία γίνεται σιωπή», «Πάντα γελαστοί και γελασμένοι», «Γιε μου που πας; Μάνα θα πάω στα καράβια», «όσους κρυφά περπάτησαν μαζί σου, να σημαδεύουν πάλι τη ζωή σου», «πώς να δεθεί η Μεσόγειος με σχοινιά», «τι νόημα έχει το όνειρο χωρίς μικρές νοθείες».
Εν κατακλείδι, τα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου τα χαρακτηρίζει η φράση πως είναι «δάνεια και οφειλές». Η απόδοση αυτής της έννοιας είναι πολύ απλή, αλλά και σύνθετη. Μας ταξιδεύει στο πολύτροπο μουσικό παρελθόν, που έζησε και δημιούργησε, γονιμοποιώντας, παράλληλα, το απόλυτα δημιουργικό παρόν του.
Τραγούδια, που θυμόμαστε στιγμές μέσα από αυτά, που ακούγοντας τα, άλλες φορές «αναπνεύσαμε» και άλλες μας «κόπηκε» η ανάσα. Τραγούδια που «ξύπνησαν» μνήμες κι εποχές. Που άνοιξαν καινούργιους δρόμους και ορίζοντες. Θαλασσινούς και ποιητικούς. Που μας κοίταξαν κατάματα, μας μίλησαν στον ενικό και μας είπαν πως «τις πιο όμορφες μέρες μας δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα»!
Οι απόψεις εκφράζουν τον συντάκτη τους και δεν αντιπροσωπεύουν κατ’ ανάγκην την άποψη του Καναλιού 6
