Την 3η μέρα του 2025 επισκέφθηκα τον Χαμπή Τσαγκάρη και το Μουσείο Χαρακτικής του, στα Πλατανίσκια.
Η υπερβολική αγάπη για τη δουλειά του, για την τέχνη γενικότερα, για το περιβάλλον στο οποίο ζει και για τον τόπο μας, είναι κάτι το οποίο μόνο με την εκεί παρουσία σου, μπορείς να το καταλάβεις και να το ζήσεις.
Θα σε καλωσορίσει και θα σε ξεναγήσει στις μόνιμες εκθέσεις του με έργα άλλων καλλιτεχνών. Θα δεις φυσικά και θα θαυμάσεις τα δικά του έργα τα οποία ήταν, είναι και θα είναι καθοριστικά, στην εικαστική τέχνη και τον πολιτισμό μας.
Μια δουλειά, η οποία αντανακλά στη ζωή και την καθημερινότητα της Κύπρου μας, την ιστορία της, με έμφαση τα τραγικά γεγονότα του 1974, τα ήθη, τα έθιμα, τις παραδόσεις μας, σε ασπρόμαυρα και έγχρωμα έργα.
Δύο τόμοι με τίτλο «ΧΑΜΠΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΣ-ΠΑΙΞΙΜΙΑ, ΟΡΑΜΑΝ, ΕΜΠΟΔΙΑ ΤΖΙΑΙ ΤΥΧΗ» που υπάρχουν και διατίθενται προς πώληση σε μία από τις αίθουσες του Μουσείου, καταγράφουν την ιστορία του «ΧΑΜΠΗ ΧΑΡΑΚΤΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ».
Ο «Α’ ΤΟΜΟΣ» αναφέρεται στο «Πέτημαν ‘που την Κοντέαν» και ο «Β’ ΤΟΜΟΣ» «Που το τζιελλίν στα Πλατανίσκια».
Σαφώς με αυτό τον διαχωρισμό, ο καλλιτέχνης ταυτοποιεί τις τρείς σημαντικές περιόδους της ζωής του.
Στο κατεχόμενο χωριό του την Κοντέα, τα πρώτα χρόνια της προσφυγιάς στην πόλη της Λευκωσίας και η μετακόμιση το 1990 στα Πλατανίσκια.
Το σημαντικό έργο του Χαμπή, αποτυπώνεται και στα παραμύθια του: «Το Βασιλόπουλο της Βενεδιάς», «Οι καλικάντζαροι τζιαί το παιξίμιν», «Ο Σπανός τζιαί οι σαράντα Δράτζιοι», «Οι Τρίπλαροι τζιαι ο Δράκος της Μηλιάς».
Σημαντικό θεωρούμε, επίσης, ότι και οι δύο τόμοι που προαναφέραμε, είναι γραμμένοι στη Κυπριακή διάλεκτο.
Η ξενάγηση από τον ίδιο στο Μουσείο Χαρακτικής είναι άκρως ενδιαφέρουσα.
Στάθηκα μπροστά από το έργο που απεικονίζει ένα προσφυγόπουλο μέσα σε συρματοπλέγματα, το οποίο παραπέμπει στην Τουρκική εισβολή του 1974.
Η εικόνα αυτή, με τη μορφή του ειδικού προσφυγικού γραμματοσήμου κυκλοφόρησε την 1η Οκτωβρίου 1974, με σχέδιο του διάσημου Ελλαδίτη χαράκτη Α. Τάσσου(Τάσσου Αλεβίζου) του οποίου ο Χαμπής υπήρξε μαθητής.
Μάλιστα, δε, στη μνήμη του δασκάλου του, ο Χαμπής από το 1995, οργανώνει Εργαστήρι και παραδίδει δωρεάν μαθήματα Χαρακτικής.
Στάθηκα μπροστά από το έργο του Χαμπή «Μαντήλιν ολομέταξον» (στο οποίο είναι χαραγμένο και ολόκληρο το ποίημα) εμπνευσμένο από το ομώνυμο ποίημα του Μιχάλη Πασιαρδή, το οποίο επένδυσε μουσικά ο Ευαγόρας Καραγιώργης και το έκανε τραγούδι.
Θαύμασα την σειρά με τα «Ερωτικά», σε ένα δικό του «κόκκινο» χρώμα, τυπωμένα σε ροζ χαρτί, τα έγχρωμα από τα Κυπριακά παραμύθια που προαναφέραμε και στάθηκα για πολλή ώρα βλέποντας τα «Καλικαντζαράκια» του.
Μέρες που είναι, αρχές του χρόνου, είδα μια πλήρη και ενδιαφέρουσα συλλογή «εξιστορήσεων» με κύριους πρωταγωνιστές τους καλικάντζαρους(Goblins), τα ”δαιμόνια” που σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του Xριστουγεννιάτικου Δωδεκαημέρου (25 Δεκεμβρίου – 6 Ιανουαρίου).
Η σειρά αυτή, όπως και το αντίστοιχο βιβλίο, δημιουργήθηκε κυρίως από την ανάγκη του καλλιτέχνη να διαδώσει την πλούσια κυπριακή λαϊκή παράδοση για τους καλικάντζαρους, στις Ευρωπαϊκές χώρες.
Ταυτόχρονα, όμως, όπως άλλωστε κι ο ίδιος αναφέρει στον πρόλογο του, απευθύνεται στους Κύπριους, παροτρύνοντας τους να γνωρίσουν τη δική μας πολιτιστική κληρονομιά και παράδοση, καθώς και στους φίλους από την Κεντρική Ευρώπη, που στέλνουν τα δικά τους εικονογραφημένα βιβλία με τα δικά τους ξωτικά και προσφέρεται ως ”αντίδωρον”.
Μέσω μιας πλούσιας εικονογράφησης και συνοδευτικών διηγήσεων, αναδεικνύονται και αναμειγνύονται μύθοι, θρύλοι και η πραγματικότητα μιας παράδοσης με βαθιές ρίζες.
Είδα την πέτρα «Κόρη Χάρις» την οποία χάραξε ο Χαμπής και αφιέρωσε στην Χάρις Αλεξίου στην πρόσφατη επέτειο των γενεθλίων της (27.12.1950).
Η σπουδαία Ελληνίδα τραγουδίστρια επισκέφτηκε τον Χαμπή στα Πλατανίσκια, βάφτισε «κόρες» τις «φυτεμένες» πέτρες στην αυλή του καλλιτέχνη και του αφιέρωσε ένα συγκινητικό ποίημα της εννέα στροφών.
Αχ στην αυλή σου νά ’χα μπει
σαν λυγερός περιβολάρης,
Νά ’μουνα πέτρα να με πάρεις
και μένα, κόρη σου, Χαμπή».
Στη διάρκεια επίσης της επίσκεψης μου θυμήθηκα ότι η πρώτη φορά που επισκέφτηκα τον Χαμπή ήταν μόλις εγκαταστάθηκε στα Πλατανίσκια, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 όταν συνεργαζόμουν ακόμα τότε με το «Ράδιο Σούπερ».
Ήταν μια Κυριακή του Φλεβάρη (είχα πάει από το μεσημέρι) και το ίδιο εκείνο βράδυ ο σταθμός μετέδιδε ένα δικό μου μουσικό αφιέρωμα στον Νίκο Καββαδία.
Θυμάμαι επίσης ότι στην παρέα μας ήταν και ο ηθοποιός Δημήτρης Ξύστρας πριν ακόμα εγκατασταθεί και δημιουργήσει τον δικό του χώρο στο Πεντάκωμο.
Πρόσφατα, διάβαζα ότι στο «Μουσείο των Πολιτισμών του Κόσμου» στο ιστορικό κέντρο της Πόλης του Μεξικού, υπάρχει το UNA VENTANA A CHIPRE De la mano de los kalikantzaros de Hambis Tsangaris.
«Ευτυχώς, που στο «Μουσείο των Πολιτισμών του Κόσμου» στο ιστορικό κέντρο της Πόλης του Μεξικού, οι καλικάντζ̆αροι μας ηύραν καλήν φιλοξενίαν τζ̆ι εριζώσαν, ολόχρονα!
Να τους σ̆αίρουνται οι φίλοι μας οι Μεξικάνοι, τζ̆αι να μας θυμούνται»!
Σημειώνει ο καλλιτέχνης, ο οποίος θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε ότι το 2023 ήταν μεταξύ των νικητών των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς/ Βραβεία Europa Nostra 2023.
Καθώς έφευγα με το αυτοκίνητο από την επίσκεψη μου στον Χαμπή και το Μουσείο Χαρακτικής του, ο ήλιος έλουζε πραγματικά εκείνο το πρωινό. Έβλεπα απέναντι την γαληνεμένη θάλασσα της Αυδήμου κι ένιωθα ότι γέμισε κυριολεκτικά η ψυχή μου.
Ένιωθα μια πληρότητα, γιατί θαύμασα ακόμα μια φορά από κοντά το μεγαλείο αλλά και την ταπεινότητα αυτού του ανθρώπου και καλλιτέχνη. Την ηρεμία που εκπέμπει το πρόσωπο, το βλέμμα, αλλά και ο τρόπος που μιλά.
Ο Χαμπής ως προσωπικότητα και φυσιογνωμία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το κατεστημένο που θέλει συνήθως τους καλλιτέχνες να είναι ιδιόρρυθμοι και δύσκολοι στην προσέγγιση.
Ο Χαμπής είναι μια περίπτωση από τις σπάνιες μορφές καλλιτεχνών και χαίρομαι ειλικρινά, που όσο διαδίδεται και γίνεται γνωστή ανά τον κόσμο η δουλειά του, παραμένει ταπεινός.
Ο Χαμπής και η τέχνη του δεν αντιπροσωπεύουν μόνο την Κύπρο αλλά και το Πανελλήνιο, την Μεσόγειο και όλη την Οικουμένη. Είναι ένας παγκόσμιος καλλιτέχνης και πρέπει νάμαστε περήφανοι, που ζει και εργάζεται ανάμεσα μας.
Που την περίπτωση του, αντιπροσωπεύει απόλυτα ο στίχος του Νίκου Πορτοκάλογλου «από πείσμα και τρέλα θα ζω σε τούτη τη χώρα, γιατί ανήκω εδώ».
Η τέχνη του, δεν προσβάλλει, δεν θίγει, δεν διχάζει, δεν δημιουργεί θύελλες συζητήσεων. Σέβεται απόλυτα αυτό τον τόπο, την ιστορία και τους ανθρώπους του.
Η τέχνη του Χαμπή ενώνει και μακάρι σε όλες τις μορφές της τέχνης να είχαμε όχι έναν, αλλά πολλούς καλλιτέχνες σαν αυτόν.
Μιλώντας μαζί του και ευχαριστώντας τον για την ξενάγηση, τον χρόνο του και το έργο που παράγει, γιατί πραγματικά τιμά την Κύπρο και τα τόπο μας, η απάντησή του είναι πάντα η ίδια:
«Εγιώ ευκαριστώ»…!!!
Να ‘σαι πάντα καλά αγαπημένε μας Χαμπή.
Να σε έχει ο Θεός καλά και να σου δίνει για πολλά-πολλά χρόνια ακόμα, δύναμη και έμπνευση.
Να έχεις μια χρονιά Καλοτάξιδη, Εμψυχωμένη, Δημιουργική και πάνω απ’ όλα, με Υγεία.
Οι απόψεις εκφράζουν τον συντάκτη τους και δεν αντιπροσωπεύουν κατ’ ανάγκην την άποψη του Καναλιού 6
