Στην Κύπρο συναντούμε οχτώ διαφορετικά είδη φιδιών, από τα οποία μόνο η Σαΐτα, ο Ξυλόδροπης και η Φίνα έχουν δηλητήριο. Όμως, το δηλητήριο της Σαΐτας και του Ξυλοδρόπη είναι ακίνδυνο για τον άνθρωπο [1,2].
Η Σαΐτα είναι ένα ρωμαλέο φίδι με μήκος που μπορεί να ξεπεράσει τα 2,5 μέτρα [1]. Τα μεγάλα του μάτια είναι χαρακτηριστικά της καλής του όρασης, η οποία είναι και η κύρια του αίσθηση. Στο πίσω μέρος της σιαγόνας φέρει 2 μεγάλα δόντια με αδένες δηλητηρίου στη βάση τους. Ο χρωματισμός του σώματος του ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία του [2]. Τα ανήλικα άτομα φέρουν σκουρόχρωμες κηλίδες που εναλλάσσονται με κιτρινωπά ή καστανά στίγματα, ενώ τα ενήλικα άτομα χαρακτηρίζονται από το ενιαίο σκούρο γκρι, λαδοπράσινο ή σταχτί χρώμα στη ράχη τους και ένα απαλό γκρι, κιτρινωπό ή καστανό χρώμα στην κοιλιά τους [1].
Συναντάται σε περιοχές με θαμνώδη βλάστηση αλλά και σε καλλιεργημένες περιοχές, καθώς και στα όρια δασών. Οι περιοχές αυτές αποτελούν ιδανικό βιότοπο για τη Σαΐτα εάν περιέχουν πέτρες ή βράχους, ώστε να μπορεί να κρύβεται και να προστατεύεται από τους εχθρούς της [1,2].
Επίσης, κάτω από τις πέτρες τα θηλυκά άτομα εναποθέτουν τα αυγά τους τα οποία γεννούν περίπου έναν μήνα έπειτα από την αναπαραγωγική περίοδο που είναι από τον Απρίλιο μέχρι και τον Ιούλιο και εκκολάπτονται μέχρι τις αρχές του φθινοπώρου. Ο χρόνος ζωής ενός ατόμου αυτού του είδους υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 15 χρόνια [1].
Τα ενήλικα άτομα τρέφονται κυρίως με σαύρες, μικρά θηλαστικά, τρωκτικά, άλλα φίδια και πουλιά. Ορισμένες φορές μπορεί να παρουσιάσουν και τάσεις κανιβαλισμού. Τα νεαρά άτομα τρέφονται κυρίως με σαύρες και μεγάλα έντομα, κυρίως σκαθάρια [1,2].
Όπως έχει προαναφερθεί, η Σαΐτα είναι δηλητηριώδες φίδι αλλά δεν είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Στην ανθρώπινη παρουσία, όπως σχεδόν όλα τα φίδια, τρέπεται σε φυγή. Αν δαγκώσει άνθρωπο, μπορεί να προκληθεί τοπικό πρήξιμο και συγχρόνως πονοκέφαλος ή πυρετός για μια ή δυο μέρες, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν είναι απειλητικό για τη ζωή του [1,2].
Η Σαΐτα και γενικά όλα τα φίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας στη φύση, γι’ αυτό υποχρέωση όλων μας είναι να τα προστατεύουμε.
Στις μέρες μας τα φίδια στην Κύπρο αντιμετωπίζουν ποικίλα προβλήματα και ορισμένα είδη απειλούνται ακόμα και με εξαφάνιση. Μερικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα φίδια είναι η καταστροφή των βιοτόπων τους λόγω τουριστικής ή οικιακής ανάπτυξης, η έντονη μηχανοποίηση της γεωργίας , η βάναυση εξολόθρευσή τους λόγω της άγνοιας που διακατέχει το κυπριακό κοινό για αυτή την κατηγορία ζώων και η ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρμάκων και τοξικών ουσιών [3]. Αξίζει να αναφερθεί ότι το συγκεκριμένο είδος αναφέρεται στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης [1].
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για την προστασία της Σαΐτας; Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να συμβάλουμε στις προσπάθειες για προστασία του περιβάλλοντος και της κυπριακής φύσης. Είναι στο χέρι μας να προστατεύσουμε το φυσικό περιβάλλον, ξεκινώντας από το να αλλάξουμε τις συνήθειες μας. Ας σταματήσουμε την απελευθέρωση ουσιών που δηλητηριάζουν τα ζώα της Κύπρου. Ας πούμε ΌΧΙ στην καταστροφή των φυσικών οικοσυστημάτων στα οποία ζει αυτό το ρωμαλέο φίδι. Ας εξηγήσουμε στα παιδιά, στους γονείς και στους φίλους μας τον σπουδαίο ρόλο των φιδιών στη φύση. Ας τα προστατέψουμε λοιπόν! Μπορούμε;
Έρευνα-Παρουσίαση:
Δρ Ανδρέας Χατζηχαμπής & Δρ Δήμητρα Παρασκευά-Χατζηχαμπή, Βιολόγοι – Περιβαλλοντολόγοι, Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης (www.kykpee.org) Ιεράς Μητρόπολης Λεμεσού
