Ο πλάτανος ο ανατολικός ή, κοινώς, το πλατάνι, φέρει το επιστημονικό όνομα Platanus orientalis και ανήκει στην οικογένεια Πλατανίδες.
Ο πλάτανος απαντάται στο νησί μας ως ιθαγενές δέντρο που βρίσκεται κοντά σε ρεματιές ή κοντά σε πηγές νερού.
«Σαν δεις πλάτανο και βάτο, τρέχει το νερό από κάτω», λέει μια παροιμία.
Είναι φυλλοβόλο δέντρο με ύψος που ξεπερνά τα 30m, με εύρωστο κορμό και πλούσιο φύλλωμα σαν ανοικτή κόμη. Τα φύλλα του έχουν σχήμα που μοιάζει με την παλάμη του χεριού μας. Κατά τους φθινοπωρινούς μήνες το σκουροπράσινo τους χρώμα μετατρέπεται σε χρυσοκίτρινο, έτσι που αλλάζει κατά πολύ την εμφάνιση του δέντρου.
Τα άνθη του χωρίζονται σε θηλυκά και αρσενικά και όταν ωριμάζουν μετατρέπονται σε καρπούς που έχουν σχήμα σφαιρικό, σαν ένα πολύ μικρό κεφάλι. Είναι μεγαλοπρεπές, μακρόβιο δέντρο που απαιτεί αρκετό χώρο και βαθιά, υγρά αλλά στραγγιζόμενα εδάφη.
Ο πλάτανος, λόγω της μακραίωνης παρουσίας του στο νησί, αναφέρεται συχνά στην αρχαία και νεοελληνική πεζογραφία και ποίηση, καθώς επίσης και στη λαογραφία και στην παράδοση του τόπου.
Στην Κύπρο έχουμε αρκετούς πλάτανους ως αιωνόβια δέντρα. Ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι ο Πλάτανος της Αγίας Μαύρης, που βρίσκεται στο Κοιλάνι της Λεμεσού. Το μέγεθός του είναι τεράστιο με την περιφέρεια του κορμού του στα 8m και ύψος 36m. Η ηλικία του υπολογίζεται περίπου στα 800 χρόνια ζωής.
Σύμφωνα με την Αρχαία Ελληνική μυθολογία, η Πλάτανος ήταν αδερφή δύο πελώριων γιγάντων, των Αλωάδων, και κόρη του Ποσειδώνα. Από τον πατέρα της κληρονόμησε την αγάπη της στο υγρό στοιχείο. Από τα αδέρφια της κληρονόμησε το γιγάντιο ανάστημα.
Αγαπούσε πολύ τους δύο αδερφούς της η μυθική πλάτανος, και όταν εκείνοι πέθαναν νέοι, αυτή, από τη θλίψη της, μεταμορφώθηκε στο ομώνυμο δέντρο, στον Πλάτανο. Σύμφωνα, επίσης, με την ελληνική μυθολογία, ο Δίας και η Ήρα παντρεύτηκαν κάτω από έναν πλάτανο κοντά στην Κνωσσό.
Έρευνα-Παρουσίαση:
Δρ Ανδρέας Χατζηχαμπής & Δρ Δήμητρα Παρασκευά-Χατζηχαμπή, Βιολόγοι – Περιβαλλοντολόγοι, Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης (www.kykpee.org) Ιεράς Μητρόπολης Λεμεσού
