Tο 1897 ο συγγραφέας Μπραμ Στόκερ, στο μυθιστόρημά του «Δράκουλας», περιγράφει την εικόνα ενός μυθικού πλάσματος με μορφή ανθρώπου και χαρακτηριστικά νυχτερίδας, όπως τα φτερά, το οποίο έσπερνε τρόμο και πανικό με τις αιμοδιψείς του ορέξεις. Έτσι, ενισχύεται ακόμη περισσότερο η διασύνδεση των νυχτερίδων με σκοτεινούς μύθους και παράξενες δοξασίες, που πηγάζουν από τον Μεσαίωνα και βασίζονται εξολοκλήρου στην ιδιόμορφη εξωτερική εμφάνιση και τον νυχτόβιο χαρακτήρα τους.
Πόσο επιβλαβείς είναι τελικά οι νυχτερίδες για τον άνθρωπο και τι πραγματικά γνωρίζουμε για τις νυχτερίδες του τόπου μας;
Οι νυχτερίδες, παρόλο που έχουν την ικανότητα πτήσης, εντούτοις δεν είναι πουλιά αλλά θηλαστικά, τα οποία οφείλουν το πέταγμά τους σε λεπτή δερματώδη μεμβράνη η οποία καλύπτει τα μακριά δάκτυλα των πρόσθιων άκρων τους και τα ενώνει με τα πόδια και την ουρά.
Έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη την αίσθηση της ακοής και χρησιμοποιούν την μέθοδο του ηχοεντοπισμού, δηλαδή παράγουν σύντομες υπερηχητικές κραυγές και ακούν την αντήχησή τους στα έντομα και τα διάφορα εμπόδια [1,2]. Έτσι οι νυχτερίδες μπορούν να κυνηγήσουν αποτελεσματικά ακόμα και στο απόλυτο σκοτάδι, γεγονός που τις καθιστά εξαίρετους κυνηγούς ιπτάμενων εντόμων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι μια μικρή αποικία από 200 άτομα μπορεί σε ένα χρόνο να καταναλώσει 110 εκ. έντομα, συμπεριλαμβανομένου νυχτοπεταλούδων και κουνουπιών [1,3].
Από τα 1240 είδη νυχτερίδων στον κόσμο, 70% είναι εντομοφάγα ενώ τα υπόλοιπα είδη είναι φρουτοφάγα με μόνο έναν μικρό αριθμό να είναι σαρκοφάγα και μόνο 3 είδη της Λατινικής Αμερικής να είναι αιματοφάγα [3,4].
Από αυτό τον μεγάλο αριθμό ειδών, στην Κύπρο έχουν καταγραφεί 20 διαφορετικά είδη που συμπεριλαμβάνουν ρινόλοφους (Rhinolophus spp) με χαρακτηριστικές πτυχώσεις στη μύτη, μικροσκοπικές πιπιστρέλες (Pipistrellus spp), ωτονυχτερίδες (Plecotus kolombatovici) με χαρακτηριστικά υπερμεγέθη αυτιά, πτερυγονυχτερίδες (Miniopterus schreibersii), αλλά και την μοναδική φρουτοφάγο νυχτερίδα της Ευρώπης, γνωστή με το κυπριακό όνομα νυχτοπάππαρος (Rousettus aegyptiacus) [1,2].
Παλαιότερα, η άγνοια του ανθρώπου οδήγησε διαχρονικά σε καταπολέμηση των νυχτερίδων, αφού συνδέονταν με δεισιδαιμονίες και κακούς οιωνούς ενώ, στην περίπτωση του νυχτοπάππαρου, το κυνήγι ήταν συστηματικό και εντατικό αφού αντιμετωπιζόταν ως επιβλαβές είδος για τις καλλιέργειες, με αποτέλεσμα τη δραματική μείωση του πληθυσμού τους στην Κύπρο.
Στην πραγματικότητα, οι νυχτερίδες είναι ιδιαίτερα ωφέλιμα ζώα για τον άνθρωπο, αφού περιορίζουν την υπέρμετρη αύξηση επιβλαβών εντόμων και μυκήτων που προσβάλλουν τις καλλιέργειες, συμβάλλουν στην γονιμοποίηση και διασπορά των φυτών μεταφέροντας γύρη και καρπούς σε μεγάλες αποστάσεις και τέλος, συμβάλλουν έμμεσα στη δημιουργία εύφορων εδαφών, αφού τα περιττώματά τους μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμο λίπασμα [2,3].
Είναι προσωπικό χρέος για τον καθένα από εμάς να προστατεύσει και να προφυλάξει αυτά τα μοναδικά ζώα. Ας προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε τους φυσικούς βιοτόπους της νυχτερίδας και παράλληλα να δημιουργήσουμε τεχνητά καταφύγια, ώστε να διασφαλίσουμε την επιβίωση του ζώου αυτού. Ας περιορίσουμε τη χρήση εντομοκτόνων και άλλων χημικών ουσιών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν οποιαδήποτε βλάβη, τόσο στα ίδια τα ζώα όσο και στους βιοτόπους τους. Μπορούμε;
Έρευνα-Παρουσίαση:
Δρ Ανδρέας Χατζηχαμπής & Δρ Δήμητρα Παρασκευά-Χατζηχαμπή, Βιολόγοι – Περιβαλλοντολόγοι, Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης (www.kykpee.org) Ιεράς Μητρόπολης Λεμεσού
