«…Για να βλασταίνουν σπαρτά θεόρατα /… και με κόκκινες παπαρούνες, λαλέδες και ματσικόριδα/ τα λιοκαμένα κορίτσια σου,/…», αναφέρει ο ποιητής Άντης Κανάκης σε μια ωδή προς την κατεχόμενη γη της Μεσαορίας στο ποίημα του Μεσαρίτικο Άσμα. Το έντονο κόκκινο των παπαρούνων και τα ζωηρά χρώματα των λαλέδων εμπλουτίζονται με το μεθυστικό άρωμα από τα ματσικόριδα, αφυπνίζοντας όλες μας τις αισθήσεις.
Τί γνωρίζουμε όμως για τα τόσο εύοσμα και πανέμορφα ματσικόριδα; Το Ματσικόριδο ή αλλιώς ο Νάρκισσος ο ταζέττιος (Narcissus tazetta) αποτελεί πολυετές ποώδες φυτό της οικογένειας των Αμαρυλλίδων με μικρά λευκά άνθη και χαρακτηριστικό, έντονο άρωμα. Είναι κοινό ιθαγενές είδος της Κύπρου αλλά και γενικότερα των χωρών της Μεσογείου.
Εξαπλώνεται σχεδόν σε ολόκληρο το νησί, σε υψόμετρο μέχρι και τα 850 μ. και εντοπίζεται σε αγρωστώδεις περιοχές, σε θαμνώνες αλλά και δάση. Η ανθοφορία παρατηρείται κατά τους μήνες Νοέμβριο – Φεβρουάριο, ενώ η ανθεκτικότητά του συνέτεινε στην ανάπτυξη της καλλιέργειάς του.
Το πρώτο συνθετικό του λατινικού ονόματος του είδους, Narcissus tazetta παραπέμπει στον μυθικό Νάρκισσο. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Νάρκισσος ήταν τόσο όμορφος που όλες οι Νύμφες τον είχαν ερωτευτεί χωρίς αυτός όμως να ανταποκρίνεται. Έτσι, οι Νύμφες ζήτησαν την τιμωρία του, η οποία επήλθε όταν ο νεαρός κοίταξε τον αντικατοπτρισμό του σε μια πηγή, με αποτέλεσμα να ερωτευτεί παράφορα τον εαυτό του. Μη μπορώντας να αποσπάσει την προσοχή του από το νερό, ο νεαρός άνδρας αφήνεται στην περιοχή να αργοπεθάνει και στη θέση του εμφανίζεται το ομώνυμο λουλούδι.
Επιπρόσθετα, το tazetta παραπέμπει στο σχήμα της παραστεφάνης που μοιάζει με κύπελλο, δηλαδή «taza» στα ιταλικά.
Η ευοσμία του φυτού προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλών λόγιων της αρχαιότητας, με την αρχαιότερη ίσως αναφορά να εντοπίζεται στους Ομηρικούς Ύμνους του 9ου-8ου αι. π.Χ., όπου στον «Εις Δήμητραν» Ύμνο τονίζεται η ομορφιά και η ευωδία του φυτού. Επίσης, αναφορές στο ματσικόριδο εντοπίζονται στα συγγράμματα του Θεόφραστου και του Διοσκουρίδη, ο οποίος μάλιστα παραθέτει τη συνταγή για την παρασκευή του ναρκίσσινου μύρου που πιστευόταν ότι είχε φαρμακευτικές ιδιότητες.
Σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, η πολύ έντονη μυρωδιά του φυτού μπορεί να προκαλέσει μια γλυκιά υπνηλία και γι’ αυτό το όνομα του φυτού μπορεί να προέρχεται και από το ρήμα «ναρκόω».
Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι το φυτό περιέχει την ουσία γαλανθαμίνη η οποία μπορεί να θεραπεύσει την άνοια και σε μεγάλες ποσότητες την νόσο του Αλτσχάιμερ.
Τέλος, ναρκίσσινα στεφάνια έχουν εντοπιστεί σε αρχαίους αιγυπτιακούς τάφους, ενώ είναι πιθανόν να αποτελεί ένα από τα λουλούδια που χαρακτηρίζονται ως τα «κρίνα του αγρού» στα Κατά Ματθαίον και Κατά Λουκάν Ευαγγέλια αφού χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα στην παρασκευή του άγιου μύρου.
Έρευνα-Παρουσίαση:
Δρ Ανδρέας Χατζηχαμπής & Δρ Δήμητρα Παρασκευά-Χατζηχαμπή, Βιολόγοι – Περιβαλλοντολόγοι Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης (www.kykpee.org) Ιεράς Μητρόπολης Λεμεσού
