«Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες / Το κόκκινο χώμα και οι ασπάλαθοι / Δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια και τους κίτρινους ανθούς», αναφέρουν οι στίχοι του Σεφέρη στο ποίημα του «Επί Ασπαλάθων», θέλοντας έντεχνα να περιγράψει την μαγεία της φύσης που περίτεχνα στολίζει το ελληνικό τοπίο.
Τι γνωρίζουμε, όμως, γι’ αυτό το αρωματικό φυτό που ενέπνευσε ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών;
Η Ασπάλαθος ή Ασπροσπαλαθκιά είναι πολυκλαδής, φυλλοβόλος και ακανθώδης θάμνος που φτάνει σε ύψος τα 3m. Η λατινική ονομασία Calycotome παραπέμπει στις λέξεις «κάλυκας» και «τομή», αφού ο κάλυκας του άνθους τέμνεται σε δυο μέρη ενώ το επίθετο villosa που αποδίδεται στο είδος της Ασπροσπαλαθκιάς, παραπέμπει στο τρίχωμα που καλύπτει ολόκληρο το σώμα του φυτού. Τα άνθη του είδους εμφανίζονται κατά την περίοδο Δεκεμβρίου – Απριλίου και είναι κίτρινου χρώματος. Τα άνθη είναι ιδιαίτερα εύοσμα.
Ιστορικά, αναφορές στο φυτό εντοπίζονται σε συγγράμματα του Θεόφραστου, ο οποίος αναφέρει ότι τα άνθη του φυτού χρησιμοποιούνται για την παρασκευή μύρων. Επίσης, ο Θεόκριτος αναφέρεται στη χρήση του φυτού ως καύσιμη ύλη, ενώ σε συγγράμματα του Πλίνιου γίνεται αναφορά στη χρήση των ριζών της Ασπροσπαλαθκιάς για την παραγωγή αρωμάτων.
Αξιοσημείωτη χαρακτηρίζεται και η αναφορά του φυτού στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα (427-348 π.Χ.), όπου καταγράφεται η κοινή για την εποχή αντίληψη ότι οι θεοί τιμωρούσαν τους νεκρούς Τύραννους στον Άδη, τους οποίους «…τράβαγαν έξω δίπλα στον δρόμο πάνω σε ασπάλαθους, ξεσκίζοντας έτσι το σώμα τους…».
Σημαντική θέση φαίνεται να καταλαμβάνει το φυτό και στη θρησκευτική παράδοση, αφού ακόμη και σήμερα τα άνθη του φυτού χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του άγιου μύρου, ενώ αναφορές στις αρωματικές ιδιότητες της Ασπροσπαλαθκιάς εντοπίζονται σε πολλά σημεία στην Παλαιά Διαθήκη.
Έρευνα-Παρουσίαση:
Δρ Ανδρέας Χατζηχαμπής & Δρ Δήμητρα Παρασκευά-Χατζηχαμπή, Βιολόγοι – Περιβαλλοντολόγοι, Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης (www.kykpee.org) Ιεράς Μητρόπολης Λεμεσού
Η ΕΚΠΟΜΠΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΕΧΕΙ ΒΡΑΒΕΥΘΕΙ ΜΕ ΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ
