Τα ερπετά που μπορεί να συναντήσει κανείς στην Κύπρο διακρίνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες, τις χελώνες, τα φίδια και τις σαύρες. Ανάμεσα στα 11 είδη σαύρας που απαντώνται στο νησί μας είναι και ο Ακανθοδάκτυλος ή, όπως κοινώς αποκαλείται, αμμόσαυρα [1]. Η αμμόσαυρα θεωρείται ενδημικό υποείδος της Κύπρου, αν και έχει καταγραφεί και σε δύο θέσεις στην νοτιοανατολική Τουρκία.
Το μήκος σώματος των αρσενικών κυμαίνεται από 7.3 εκ.-9.3 εκ. ενώ τα θηλυκά έχουν μικρότερο σώμα. Το σώμα της αμμόσαυρας βρίσκεται σε όρθια στάση, και διαθέτει μεγάλο κεφάλι ευκρινώς διαχωρισμένο από το υπόλοιπο της σώμα. Τα νεαρά είδη καθώς και κάποια θηλυκά έχουν κόκκινη ουρά. Μια υπόθεση για την ύπαρξη του κόκκινου χρώματος είναι ότι πιθανόν να προσφέρει προστασία από το αρσενικό, το οποίο μπορεί να γίνει πολύ επιθετικό, ειδικά κατά τη διάρκεια της εποχής του ζευγαρώματος. Ο χρωματισμός του σώματος ποικίλλει από γκρι σε αμμώδη χάλκινο-καφέ, με διάφορες σκούρες γραμμές κατά μήκος της πλάτης και των πλευρών. Πάνω στα πόδια τους υπάρχουν διάφορα ανοικτόχρωμα στίγματα [2,3].
Η αμμόσαυρα προτιμά τις παράκτιες περιοχές με αμμόλοφους και αραιή βλάστηση ή τα εδάφη με φως κοντά στους αμμόλοφους. Αυτές οι περιοχές είναι συχνά ξηρές χωρίς ίχνος νερού. Μπορεί επίσης να βρεθεί σε πρόσφατα καλλιεργήσιμες εκτάσεις με άμμο κατά μήκος περιοχών με πετρέλαίο καθώς και κοντά σε αντιπυρικές ζώνες. Αποφεύγει γενικά τα δάση, αλλά μπορεί να εισέλθει σε δασική περιοχή τουλάχιστον κατά μήκος της αν και εφόσον υπάρχουν κομμάτια με άμμο. Η αμμόσαυρα ζει επίσης σε αμμόλοφους με πολλούς θάμνους που της παρέχουν πλούσια κάλυψη [2].
Αυτό το είδος, όπως και τα άλλα του γένους «Acanthodactylus», είναι πολύ επιθετικό. Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι συχνά οι αμμόσαυρες εμπλέκονται σε ενδοοικογενειακές αψιμαχίες. Τα αρσενικά υπερασπίζονται επιθετικά τα εδαφικά όρια τους, και όταν πρόκειται να ζευγαρώσουν, συμπεριφέρονται στους συντρόφους τους με άγριο και επιθετικό τρόπο. Επιπλέον, αυτή η σαύρα είναι πολύ ενεργητική, βρίσκεται σε επαγρύπνηση και διαθέτει φοβερή ταχύτητα γι’ αυτό και είναι δύσκολο να πιαστεί από οποιοδήποτε [2].
Η κυριότερη απειλή που αντιμετωπίζει η αμμόσαυρα είναι η ραγδαία υποβάθμιση ή και καταστροφή των παράκτιων θινικών οικοσυστημάτων, τα οποία είναι ο βασικός τύπος οικοσυστημάτων που εντοπίζεται. Για αυτό το λόγο σύμφωνα με την Παγκόσμια Ένωση Προστασίας της Φύσης, η αμμόσαυρα κατατάσσεται στα απειλούμενα είδη, δηλαδή θεωρείται είδος που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο εξαφάνισης στο εγγύς μέλλον [2,3].
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για την προστασία της αμμόσαυρας και γενικά όλων των ερπετών του τόπου μας; Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να συμβάλουμε στις προσπάθειες για προστασία του περιβάλλοντος και της κυπριακής χλωρίδας και πανίδας. Οι καθημερινές μας συνήθειες θα καθορίσουν πώς θα είναι ο πλανήτης στον οποίο ζούμε, αλλά και τι περιβάλλον θα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές. Είναι, λοιπόν, στο χέρι μας να προστατεύσουμε το φυσικό περιβάλλον, ξεκινώντας από το να αλλάξουμε τις συνήθειές μας. Ας σταματήσουμε τη ρίψη σκουπιδιών στις παραλίες. Ας αποτρέψουμε τη θανάτωση αυτών των μικρών ερπετών από ασυνείδητους. Ας πούμε ΌΧΙ στην καταστροφή των παράκτιων θινικών οικοσυστημάτων, τα οποία φιλοξενούν την αμμόσαυρα και πολλά άλλα είδη οργανισμών που απειλούνται με εξαφάνιση στο άμεσο μέλλον. Μπορούμε;
Έρευνα-Παρουσίαση:
Δρ Ανδρέας Χατζηχαμπής & Δρ Δήμητρα Παρασκευά-Χατζηχαμπή, Βιολόγοι – Περιβαλλοντολόγοι, Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης (www.kykpee.org) Ιεράς Μητρόπολης Λεμεσού
