Το VioGén «στήθηκε» πάνω σε μια ερώτηση: Μπορεί η αστυνομία να προβλέψει την κακοποίηση των γυναικών πριν συμβεί;
Η Ισπανία αποτελεί παράδειγμα για το πώς οι κυβερνήσεις στρέφονται σε αλγόριθμους για να λαμβάνουν αποφάσεις για κοινωνικά ζητήματα.
Λίγα, όμως, από αυτά τα προγράμματα παίρνουν αποφάσεις ζωής ή θανάτου όπως το VioGén. Και στην συγκριμένη περίπτωση, οι θανατηφόρες συνέπειες δεν είναι αμελητέες.
Ο αλγόριθμος, στον οποίο βασίζεται η Ισπανική αστυνομία για να προβλέψει κατά πόσο είναι πιθανό είναι να κακοποιηθεί ξανά ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας και ποια προστασία πρέπει να παράσχει, είχε τραγικό τέλος για μια Ισπανίδα.
Μια, από τις πολλές, αιματηρές ιστορίες
Στις 11 Ιανουαρίου του 2022, ένας καυγάς για τις δουλειές του σπιτιού, κατέληξε σε βίαιο ξυλοδαρμό μιας γυναίκας. Οι κραυγές της ακούστηκαν από τους γείτονες. Τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας, ηλικίας 6 έως 12 ετών, βρίσκονταν στο σπίτι.
Όπως κατήγγειλε, αργότερα, στους αστυνομικούς, ο επί 10 χρόνια σύζυγός της, την κακοποιούσε τόσο σωματικά όσο και λεκτικά αποκαλώντας την «πόρνη», «αηδιαστική» και «άχρηστη».
Πριν η γυναίκα φύγει, από το τμήμα, οι αστυνομικοί έκαναν το τεστ του αλγόριθμου, γνωστό ως VioGén. Στόχος να διαπιστωθεί αν κινδύνευε να δεχτεί νέα επίθεση και αν χρειαζόταν αστυνομική προστασία.
Ο αστυνομικός συμπλήρωσε 35 ερωτήσεις, που έπρεπε να απαντηθούν με ένα «ναι» και ένα «όχι». Για παράδειγμα: «Χρησιμοποιήθηκε όπλο;», «Υπάρχουν οικονομικά προβλήματα;»
Ο αλγόριθμος απεφάνθη: Περίπτωση «χαμηλού ρίσκου».
Η αστυνομία αποδέχτηκε την κρίση του λογισμικού και 32χρονη γυναίκα γύρισε στο σπίτι.
Ο κακοποιητής της φυλακίστηκε εκείνο το βράδυ, και αφέθηκε ελεύθερος την επόμενη μέρα.
Επτά εβδομάδες αργότερα, την μαχαίρωσε θανάσιμα, πριν αυτοκτονήσει.
Αποτελεσματικό αλλά με μοιραία ελαττώματα
Το λογισμικό «κατά της έμφυλης βίας» στο οποίο στηρίζεται η Ισπανική αστυνομία, έχει πράγματι προστατεύσει ευάλωτες γυναίκες και, συνολικά, έχει μειώσει τον αριθμό των επαναλαμβανόμενων επιθέσεων σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας.
Η Ισπανία έχει 92.000 ενεργές υποθέσεις θυμάτων έμφυλης βίας που αξιολογήθηκαν από το VioGén, με τις περισσότερες περιπτώσεις – το 83% – να κατατάσσονται στην κλίμακα του χαμηλού κίνδυνου, για να δεχτούν ξανά επίθεση από τον θύτη τους.
Ωστόσο, περίπου το 8% των γυναικών που ο αλγόριθμος έκρινε ότι διατρέχουν αμελητέο κίνδυνο, και το 14 % που κρίθηκαν ως χαμηλού κινδύνου, ανέφεραν ότι υπέστησαν ξανά κακοποίηση, σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών της Ισπανίας, το οποίο εποπτεύει το σύστημα.
Σε άλλες 245 υποθέσεις έμφυλης βίας, το λάθος του αλγόριθμου ήταν θανατηφόρο.
Αν και πρόκειται για ένα μικρό κλάσμα των περιπτώσεων – από το 2007, περίπου το 0,03 % των 814.000 αναφερόμενων θυμάτων έμφυλης βίας στην Ισπανία δολοφονήθηκαν μετά από αξιολόγηση από το VioGén – εν τούτοις αναδεικνύει τα -μοιραία για την ζωή- ελαττώματα του συστήματος,
Οι New York Times σε έρευνα που έκαναν, ανακάλυψαν ότι στις 98 από αυτές τις ανθρωποκτονίες, οι 55 από τις δολοφονημένες γυναίκες βαθμολογήθηκαν από το VioGén ως χαμηλού κινδύνου να υποστούν κακοποίηση εκ νέου.
Όταν το δικαστήριο στηρίχθηκε στον αλγόριθμο…
Όταν η Stefany González Escarraman, μια 26χρονη που ζούσε κοντά στη Σεβίλλη πήγε στο δικαστήριο ζητώντας περιοριστικούς όρους κατά του συζύγου της, οι δικαστές – που έχουν το δικαίωμα να αξιολογήσουν τις αποφάσεις του VioGén, και να παρεμβαίνουν- αρνήθηκαν επικαλούμενοι τη χαμηλή βαθμολογία κινδύνου και την έλλειψη ποινικού ιστορικού του συζύγου της.
Περίπου ένα μήνα αργότερα, η Stefany μαχαιρώθηκε από τον σύζυγό της πολλές φορές στην καρδιά μπροστά στα παιδιά τους.
Το 2020, η οικογένειά της κέρδισε δίκη κατά του κράτους, επειδή το σύστημα απέτυχε να μετρήσει επαρκώς το επίπεδο κινδύνου και να παράσχει επαρκή προστασία.
«Αν της είχε δοθεί η βοήθεια, ίσως θα ήταν ζωντανή», είπε ο Williams Escarraman, ο αδερφός της κας Escarraman.
Παρόμοια προσέγγιση με την μέθοδο που χρησιμοποιούν ασφαλιστικές και τράπεζες
Αφού η Ισπανία ψήφισε νόμο το 2004 για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, η κυβέρνηση συγκέντρωσε ειδικούς στην στατιστική, την ψυχολογία και άλλους τομείς για να βρει μια απάντηση στο πρόβλημα. Στόχος τους ήταν να δημιουργήσουν ένα στατιστικό μοντέλο για τον εντοπισμό των γυναικών που κινδυνεύουν περισσότερο από κακοποίηση.
Η ομάδα ακολούθησε παρόμοια προσέγγιση με την μέθοδο που χρησιμοποιούν ασφαλιστικές εταιρείες και τράπεζες για να προβλέπουν την πιθανότητα μελλοντικών γεγονότων, όπως πυρκαγιές κατοικιών ή μεταβολές νομισμάτων.
Στη συνέχεια, κατέληξαν σε ένα ερωτηματολόγιο για τα θύματα.
Η βαρύτητα των απαντήσεων είναι διαβαθμισμένη. Σημαντικό ρόλο παίζει για παράδειγμα, εάν ένας θύτης έχει τάσεις αυτοκτονίας ή δείχνει σημάδια ζήλιας.
Με τα χρόνια, το VioGén βελτιώθηκε και ενημερώθηκε, με μετρήσεις που πιστεύεται ότι προβλέπουν καλύτερα την ανθρωποκτονία.
Η ισπανική αστυνομία είναι εκπαιδευμένη να ακυρώνει τις αξιολογήσεις του VioGén ανάλογα με τα στοιχεία, αλλά αποδέχεται τα συμπεράσματά του περίπου στο 95% των περιπτώσεων, δήλωσαν αξιωματούχοι. Οι δικαστές μπορούν επίσης να χρησιμοποιήσουν τα αποτελέσματα όταν εξετάζουν αιτήματα για περιοριστικά μέτρα και άλλα προστατευτικά μέτρα.
