Στις 27 Ιανουαρίου του 1593, η Ιερά Εξέταση, δηλαδή οι ανώτεροι κληρικοί της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, οδήγησαν σε δίκη τον Ιταλό φιλόσοφο, μαθηματικό και αστρονόμο Τζορντάνο Μπρούνο για τις αιρετικές απόψεις του. Με τις κατηγορίες της βλασφημίας, της αίρεσης και της ηθικής παρεκτροπής λόγω των πεποιθήσεών του για τη μορφή του σύμπαντος, και κυρίως για τις πανθεϊστικές αντιλήψεις του, τον έστειλαν για 7 χρόνια σ’ εκείνα τα ωραία μπουντρούμια των μεσαιωνικών φυλακών της Ρώμης… Και αφού για 7 χρόνια ο Τζορντάνο Μπρούνο αρνιόταν να αποκηρύξει τις απόψεις του, τον έστειλαν στην πυρά. Τον έκαψαν ζωντανό. Αυτόν, που αργότερα η Ιστορία θα αναγνώριζε ως τον «πρώτο μάρτυρα της επιστήμης και της ελεύθερης σκέψης».
Στα 24 του χρόνια, ο Τζορντάνο Μπρούνο χρίζεται ιερέας. Έχοντας περάσει ώρες ατελείωτες στις βιβλιοθήκες του μοναστηριού, προφανώς με κοφτερό μυαλό και ανήσυχο πνεύμα, αναρωτιέται, αναζητά, μελετά, διατυπώνει απόψεις και προβληματισμούς. Αμφισβητώντας τη θεϊκή φύση του Ιησού (πιστεύει πως είναι προφήτης και όχι θεός), θεωρείται αιρετικός. Διαβάζει τα απαγορευμένα κείμενα του Έρασμου, ασπάζεται τον πανθεϊσμό και κάνει λόγο για την ειρηνική συνύπαρξη όλων των θρησκειών.
Αργότερα, αφού έβγαλε τα ράσα, ο Τζορντάνο Μπρούνο προσπαθούσε διαρκώς να ανακαλύψει την αλήθεια του Θεού και του σύμπαντος. Έτσι, θα ασπαστεί τις απόψεις διαφόρων φιλοσοφικών και θεολογικών ρευμάτων της εποχής, θα επηρεαστεί βαθιά από τις μελέτες σημαντικών φιλοσόφων και αστρονόμων του παρελθόντος, θα μελετήσει το έργο του Κοπέρνικου και θα υιοθετήσει την πρωτοποριακή για την εποχή ηλιοκεντρική θεωρία του Σύμπαντος, την οποία είχε διατυπώσει ο Πολωνός αστρονόμος λίγα χρόνια πριν. Ο Τζορντάνο Μπρούνο όμως δεν θα σταματήσει εδώ. Θα προχωρήσει τη θεωρία του Κοπέρνικου ένα βήμα παρακάτω: όχι μόνο θα αμφισβητήσει το κεντρικό δόγμα της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας ότι το κέντρο του σύμπαντος είναι η ακίνητη Γη, αλλά θα αναπτύξει τη θεωρία ότι ο ήλιος είναι απλώς ένα από τα αναρίθμητα κινούμενα ουράνια σώματα του άπειρου σύμπαντος. Ο Τζορντάνο Μπρούνο θα αμφισβητήσει τον Αριστοτέλη που πιστεύει σε ένα πεπερασμένο σύμπαν και θα συνταχθεί ουσιαστικά με την άποψη των Πυθαγόρειων φιλοσόφων, διδάσκοντας ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο μέσα σε ένα άπειρο σύμπαν. Θα διακηρύσσει δε αυτό που υποστήριξε αργότερα και ο Γαλιλαίος, δηλαδή ότι η Βίβλος θα έπρεπε να ακολουθείται για την ηθική διδασκαλία της και όχι για την αστρονομική ακρίβεια όσων περιγράφει.
Στην πραγματικότητα, ο Τζορντάνο Μπρούνο έγινε επικίνδυνος για την εκκλησία όταν δεν φοβήθηκε να διακηρύξει στα πανεπιστήμια της Ευρώπης ότι η θρησκεία είναι το μέσο καθοδήγησης και διακυβέρνησης των αμαθών ανθρώπων, σε αντίθεση με τη φιλοσοφία για την οποία πίστευε ότι μπορεί να καθοδηγήσει εκείνους που σέβονται τους αμαθείς.
Ο Τζορντάνο Μπρούνο είπε και έγραψε και άλλα πολλά. Για τις δεισιδαιμονίες, τη μαγεία, τη συνάφεια των αρχαίων φιλοσόφων και της θεολογίας, για τη σωτηρία που δεν έρχεται μέσα από την πίστη, αλλά μέσα από την ηθική αξία των δραστηριοτήτων του ανθρώπου, με λίγα λόγια ο Τζορντάνο Μπρούνο τα έβαλε με όλους: Ρωμαιοκαθολικούς, Λουθηρανούς, Καλβινιστές, σχολαστικιστές, δογματικούς. Έτσι, η κατάληξη ήταν προδιαγεγραμμένη: αφού έμεινε φυλακισμένος για 7 ολόκληρα χρόνια κατά τα οποία τον ανέκριναν, τον βασάνιζαν, τον ταπείνωναν και τον καλούσαν να αποκηρύξει εγγράφως όσα δίδασκε, τελικά ο ίδιος ο πάπας, ο Κλήμης ο Όγδοος, διέταξε να καταδικαστεί ως αιρετικός.
Ο Τζορντάνο Μπρούνο τον Φεβρουάριο του 1600, οδηγήθηκε στην πυρά. Τον έκαψαν ζωντανό υπό τις ιαχές του επευφημούμενου πλήθους στην Αγορά των Λουλουδιών της Ρώμης. Το σώμα του έγινε παρανάλωμα, αλλά ο αγώνας του για ελεύθερη σκέψη έλαμψε στους αιώνες και σήμερα, 5 αιώνες μετά, ελπίζω ότι δεν θα επιστρέψουμε στον μεσαίωνα και δεν θα χρειαστεί να υπερασπιστούμε ξανά το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να πρεσβεύει αυτό που επιθυμεί.
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη
