Στις 10 Μαΐου του 1936, ο Γιάννης Ρίτσος βλέπει στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Ριζοσπάστης» μια φωτογραφία: στον δρόμο κείτεται νεκρός ένας διαδηλωτής, και η χαροκαμένη μάνα του πεσμένη στα γόνατα τον κλαίει.
Ο 25χρονος Τάσος Τούσης είναι ο πρώτος νεκρός διαδηλωτής της μεγάλης απεργιακής κινητοποίησης της 9ης Μαΐου του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Εκείνη την ημέρα η αστυνομία θα σκοτώσει τουλάχιστον άλλους 12 και θα τραυματίσει πάνω από 280.
Ο Γιάννης Ρίτσος διαβάζει το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας με τίτλο: «Η χτεσινή άγρια σφαγή του λαού της Θεσσαλονίκης», συγκλονίζεται από τη μάνα στη φωτογραφία, και παρ’ ό,τι άρρωστος με φυματίωση και αιμοπτύσεις, μένει άγρυπνος δύο μερόνυχτα και γράφει τα πρώτα θρηνητικά ποιήματα του Επιτάφιου.
Η Αστυνομία έχει πάρει διαταγή από τον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά (ο οποίος σε λίγους μήνες θα γινόταν δικτάτορας) να επιβάλλει την τάξη ρίχνοντας στο ψαχνό. Σύμφωνα με μαρτυρίες, η εντολή είναι τσακίστε τους. Πρόκειται για τις κινητοποιήσεις των καπνεργατών που έχουν ξεκινήσει από τις 29 Απριλίου και έχουν γίνει πλέον πάνδημες με τη συμμετοχή των περισσοτέρων εργασιακών κλάδων. Νέοι εργαζόμενοι χάνουν τη ζωή τους διεκδικώντας ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς. Ανάμεσά τους, ο Δημήτρης, 17χρονος τσαγκάρης, ο Γιάννης 23χρονος λαστιχάς, η Αναστασία, 28χρονη καπνεργάτρια και μητέρα ενός παιδιού, ο Ίντορ, 22χρονος επινικελωτής, ο Σαλβατόρ, 19χρονος υπάλληλος… Στις 10 Μαΐου οι διαδηλωτές κήδευσαν τους νεκρούς τους σε κλίμα τρομοκρατίας, με την αστυνομία να κρύβεται, με τον στρατό στους δρόμους, με ένα σύνταγμα πεζικού και μια μονάδα πυροβολικού από τη Λάρισα να συνδράμουν, και με τρία αντιτορπιλικά να έχουν καταπλεύσει μετά τις διαταγές του Μεταξά στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.
200.000 άνθρωποι κατέβηκαν εκείνη την ημέρα στους δρόμους ζητώντας πλέον όχι μόνο συμβάσεις, οχτάωρο και αξιοπρεπείς μισθούς, αλλά ελευθερία, δημοκρατία, δικαιοσύνη. Όλη η Θεσσαλονίκη είχε βγει στους δρόμους. Η οργή και η αγανάκτηση περίσσευαν. Πολλοί στρατιώτες εκείνη την ημέρα του Μάη πήγαν με το μέρος των διαδηλωτών. Την επομένη έγιναν συλλήψεις. Και τρεις μήνες μετά, στις 4 Αυγούστου του 1936, ο Μεταξάς έγινε δικτάτορας. Μέσα σε μια νύχτα διέταξε τη σύλληψη 30.000 ανθρώπων, που μετά έγιναν 50.000 και κατέληξαν στις εξορίες.
Ο «Επιτάφιος» του Γιάννη Ρίτσου που είχε ήδη κυκλοφορήσει από τον Ιούνιο του 1936 σε 10.000 αντίτυπα και έχει γίνει ανάρπαστος, καταλήγει στην πυρά. Το καθεστώς κατάσχει τα τελευταία 250 αντίτυπα που κυκλοφορούν και τα καίει μαζί με τα άλλα απαγορευμένα βιβλία μπροστά στους στύλους του Ολυμπίου Διός…
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη