Τον Αύγουστο του 1974, κυκλοφόρησε στην Ελλάδα ο δίσκος του Μίκη Θεοδωράκη και του Γιάννη Ρίτσου, με τον Γιώργο Νταλάρα να τραγουδάει τα «18 Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας». Μόλις έναν μήνα πριν, η χούντα έχει καταρρεύσει, αφού πρώτα έκανε τη μεγαλύτερη εθνική προδοσία. Η Κύπρος ζει τις πιο μαύρες μέρες της νεότερης ιστορίας της και η Ελλάδα τρεκλίζει ανάμεσα στη χαρά για τη δημοκρατία και στον θρήνο για την εισβολή.
Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε τα «18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» το 1968 όταν ήταν εξόριστος. Του τα ζήτησε ο Μίκης Θεοδωράκης, θέλοντας να γράψει μουσική για ένα έργο, μετά τον «Επιτάφιο», το οποίο θα μιλούσε για την πατρίδα, τα δεινά της, το δίκιο και τη λευτεριά, θέλοντας να γράψει τραγούδια που θα μιλούσαν κατευθείαν στην καρδιά των ανθρώπων, μέσα στη χούντα.
Λιανοτράγουδα λέμε εκείνα τα δίστιχα ή τετράστιχα δημοτικά τραγούδια που έρχονται από τη μακρά παράδοσή μας, είναι δεκαπεντασύλλαβα και συνήθως αυτοσχεδιαστικά, και έφτασαν μέχρι τις μέρες μας, ανάλογα με τον τόπο, ως κοτσάκια, πατινάδες, μαντινάδες στιχοπλόκια, τσιαττιστά. Ακολουθώντας ο Γιάννης Ρίτσος τον θαυμαστό τρόπο της παράδοσης, έφτιαξε μικρά αριστουργήματα: «Λιγνά κορίτσια στο γιαλό μαζεύουνε τ’ αλάτι/ σκυφτά πολύ, πικρά πολύ – το πέλαο δεν το βλέπουν / Κ’ ένα πανί, λευκό πανί, τους γνέφει στο γαλάζιο / κι απ’ το που δεν το αγνάντεψαν μαυρίζει απ’ τον καημό του».
Τα «18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» του Γιάννη Ρίτσου και του Μίκη Θεοδωράκη με τον Γιώργο Νταλάρα ήταν τα πρώτα τραγούδια του Μίκη που ακούστηκαν ελεύθερα στην Ελλάδα μετά την πτώση της χούντας. Κυρίως όμως ήταν τραγούδια που έγιναν ένα με τη φωνή των ανθρώπων που διψούσαν για μια πατρίδα ελεύθερη, δίκαιη και όχι πια πικρή…
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη
