Αν ακολουθήσουμε το ημερολόγιο, σήμερα, 23 Οκτωβρίου του 2025, ο Μάνος Χατζιδάκις θα γινόταν 100 χρονών. Αν ακολουθήσουμε όμως τα λόγια του, τα κείμενα και τις σκέψεις τους, κυρίως αν ακολουθήσουμε τις μουσικές και τα τραγούδια του, θα δούμε πώς νικιέται ο χρόνος…
«Γεννήθηκα κατευθείαν είκοσι ενός χρόνων», έχει πει ο Μάνος Χατζιδάκις. «Δεν έχω αναμνήσεις, πραγματικά δεν έχω. Μόνον όνειρα. Γιατί, βλέπετε, παρέμεινα είκοσι ενός χρόνων. Κι ένας νέος είκοσι ενός ονειρεύεται». Έτσι έλεγε ο Μάνος Χατζιδάκις στην Όλγα Μπακομάρου και στο περιοδικό «Γυναίκα», το 1976, τότε που ήταν πενήντα ενός, και τέσσερα χρόνια μετά, το 1980 στη συνομιλία του με τη Μαρία Ρεζάν για το Πρώτο Πρόγραμμα της ελληνικής ραδιοφωνίας, ο Μάνος Χατζιδάκις έλεγε: «Έχω ζήσει 120 χρόνια, έχω ζήσει τη ζωή μου επί τρία. Η ένταση της κάθε μέρας με κάνει να ζω τρεις φορές τη μέρα. Η μη κόπωσή μου στο να ζω, με κάνει να είμαι νέος».
Πιο νέος κι απ’ τους νέους ο Μάνος Χατζιδάκις (και αυτό δεν είναι σχήμα λόγου) σήμερα, το 2025, εκατό χρόνια μετά τη γέννησή του μας άφησε γραπτά και μουσικές για να πορευόμαστε οι άνθρωποι. Και όσο περισσότερο αλλάζει ο κόσμος, τόσο περισσότερο όσα μας άφησε εκείνος γίνονται όλο και πιο σύγχρονα, όλο και πιο σημερινά.
Ο Μάνος Χατζιδάκις από το 1993 ακόμα, 32 χρόνια πριν, σε συναυλία του με την Ορχήστρα των Χρωμάτων δεν δίστασε να δημοσιεύσει στο πρόγραμμα και να μιλήσει για τον νεοναζισμό. Ας ακούσουμε τη σκέψη του λέξη λέξη. Κι ας σταθούμε, όπως μπορεί ο καθένας, απέναντι σε πολέμους, φασισμούς και ρατσισμούς, απέναντι στο κτήνος, ας σταθούμε τουλάχιστον με θάρρος και έγνοια δίπλα στους ανθρώπους που κατατρώει το τέρας του φασισμού και στις ζωές που καταστρέφει. Γιατί η αδιαφορία και η άγνοια μάς κάνουν τουλάχιστον συνενόχους. Έγραφε, μεταξύ άλλων, ο Μάνος Χατζιδάκις, τότε, το 1993:
«Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του. Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους», συνεχίζει ο Μάνος Χατζιδάκις, «η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε, είναι η Παιδεία. Η αληθινή παιδεία και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία. Αυτή η παιδεία που δεν εφησυχάζει, ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια. Όμως μια τέτοια παιδεία δεν ευνοείται από τις πολιτικές παρατάξεις και από όλες τις κυβερνήσεις, διότι κατασκευάζει ελεύθερους και ανυπότακτους πολίτες μη χρήσιμους για το ευτελές παιχνίδι των κομμάτων και της πολιτικής. Και αποτελεί πολιτική «παράδοση» η πεποίθηση πως τα κτήνη, με κατάλληλη τακτική και αντιμετώπιση, καθοδηγούνται, τιθασεύονται», γράφει ο Μάνος Χατζιδάκις.
Στις 23 Οκτωβρίου του 1925, πριν από100 χρόνια, γεννήθηκε ο Μάνος Χατζιδάκις. Και αυτή είναι μια μέρα που, ό,τι κι αν συμβαίνει, πάντα θα τον θυμόμαστε. Όχι προς μνήμη αλλά προς γνώση. Για να τον διαβάσουμε, να τον ακούσουμε, να τον μάθουμε, να τον τραγουδήσουμε. Να τον ξανακούσουμε. Να τον ξανατραγουδήσουμε. Και να τον ξαναδιαβάσουμε. Γιατί μερικοί άνθρωποι με την τέχνη και με τη ζωή τους, από πολύ νωρίς, κόντρα στους καιρούς και τις πλειοψηφίες, μας είπαν και μας έδωσαν όσα με θάρρος πίστεψαν, έζησαν και κατάλαβαν πολύ νωρίτερα από την εποχή τους. Ο Μάνος Χατζιδάκις φρόντισε να μας προικίσει. Με λέξεις και με νότες, σε σημειώματα, ποιήματα, βιβλία και πεντάγραμμα. Με αισθήσεις και αισθήματα. Κι όποιος κατάλαβε, κατάλαβε. Άλλωστε, ο Οδυσσέας Ελύτης το είπε πολύ καλύτερα από όλους μας: «Μόνο μια λάμψη ο άνθρωπος· κι αν είδες, είδες».
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη