Στις 13 Σεπτεμβρίου του 1922, μια μαύρη, μια κατάμαυρη μέρα ξημέρωσε για τον ελληνισμό: Η Σμύρνη παραδόθηκε στις φλόγες μετά τον εμπρησμό των Τούρκων και ενώ στην πόλη βρίσκονταν ήδη επιπλέον μισό εκατομμύριο Έλληνες και Αρμένιοι εκτοπισμένοι, άνθρωποι που είχαν εκδιωχθεί από την ενδοχώρα, μετά την ήττα του ελληνικού στρατού. Η Σμύρνη είχε γίνει η τέλεια παγίδα θανάτου. Η φωτιά, επί 4 μέρες, κατέκαψε τα πάντα εκτός από την εβραϊκή και τη μουσουλμανική συνοικία. Μέχρι και πριν την καταστροφή, στην Σμύρνη ζούσαν 270.000 άνθρωποι . Από αυτούς, οι 140.000 ήταν Έλληνες, 80.000 ήταν μουσουλμάνοι, 20.000 Εβραίοι και 12.000 ήταν Αρμένιοι.
Αν μια τέτοια καταστροφή σαν την Μικρασιατική μπορεί περιγραφεί με αριθμούς, να πούμε συνοπτικά ότι περισσότεροι από 2.000 ελληνικοί οικισμοί αφανίστηκαν και περισσότεροι από 1.500.000 Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια των προγόνων τους και να έρθουν πρόσφυγες στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς. Και αυτό έγινε κυριολεκτικά διά πυρός και σιδήρου.
Για άλλη μια φορά ο πόλεμος κατέστρεφε για πάντα ζωές, οι άνθρωποι ζούσαν την ασύλληπτη βαρβαρότητα που μπορούν να δείχνουν συνάνθρωποί τους, σφαγές, βιασμοί, θάνατος και όλεθρος παντού… Και οι σύμμαχοι, αυτοί που όπου πόλεμος εκεί είναι πάντα, οι μέχρι τότε σύμμαχοι (η Αγγλία, η Γαλλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Ιταλία που άλλαζε κάθε τόσο στρατόπεδο και η Ρωσία – η οποία εν τω μεταξύ είχε γίνει Σοβιετική) είχαν συνάψει μυστικές συμφωνίες με τον Κεμάλ και τον στρατό του, και από τη μια μας διαβεβαίωναν πως δεν θα πάθουν τίποτα οι χριστιανοί της Μικράς Ασίας, από την άλλη την ώρα που η Σμύρνη καιγόταν και χιλιάδες άνθρωποι ήταν στριμωγμένοι στην προκυμαία με τις φωτιές πίσω τους και τους αφιονισμένους στρατιώτες του Κεμάλ να τους σφάζουν στο γόνατο, οι σύμμαχοι που είχαν καράβια στο λιμάνι της Σμύρνης είχαν δώσει διαταγή στα πληρώματά τους να μην επέμβουν. Να μην πάρουν τους ανθρώπους στα πλοία. Άφησαν χιλιάδες, γυναικόπαιδα κυρίως, να σκοτωθούν, να καούν και να πνιγούν για χάρη της μυστικής διπλωματίας τους. Δεν είχαν πια λόγο να στηρίζουν την Ελλάδα, που για μια ακόμη φορά τα είχε κάνει μαντάρα με τον εθνικό της διχασμό και τη μεγάλη ιδέα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών…
Με την καταστροφή της Σμύρνης ολοκληρώθηκε ο αφανισμός των Ελλήνων που ζούσαν στην Μικρά Ασία, τη Θράκη και τον Πόντο για 2.500 χρόνια.
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη
