Στις 10 Μαρτίου του 2025, σε ενημερωτική εκπομπή της ελληνικής τηλεόρασης ακούσαμε από το στόμα δύο δημοσιογράφων, δημοφιλών και έμπειρων, οι οποίοι μιλούσαν για τροχαία δυστυχήματα και ατυχήματα, ακούσαμε τον εξής διάλογο:
– Πέρα από τους νεκρούς, δεκάδες ή και εκατοντάδες ανάπηροι θα περάσουν τη ζωή τους σε καροτσάκι… Σκέψου τον εαυτό σου σε ένα καροτσάκι… Ίσως είναι καλύτερη περίπτωση να είσαι νεκρός…
– Ναι! – …από το να είσαι μέσα σε ένα καρότσι… από το πρωί μέχρι το βράδυ.
– Όμηρος σε όλη σου την υπόλοιπη ζωή.
– Όμηρος…
Το κανάλι ήταν ο ΣΚΑΪ και οι δημοσιογράφοι ήταν ο Δημήτρης Οικονόμου και ο Άκης Παυλόπουλος. Όμως δεν είναι τα ονόματα που έχουν σημασία, τουλάχιστον σε αυτό το ένθετο. Σημασία έχουν οι βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις που χωρίζουν τους ανθρώπους σε εκείνους που αξίζει να ζουν και στους άλλους που είναι για τον Καιάδα. Σημασία έχουν οι βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις που χωρίζουν τους ανθρώπους σε εκείνους που είναι αρτιμελείς, βλέπουν, ακούν, περπατούν και (ασχέτως αν μπορούν να νιώσουν, αν μπορούν να συμπονέσουν ή να συναισθανθούν, αν δηλαδή είναι συναισθηματικά ανάπηροι) αυτοί θεωρούνται καλύτεροι (για να μην πω φυσιολογικοτέροι) από εκείνους που εκ γενετής ή στην πορεία της ζωής τους υπάρχουν χωρίς κάποιο μέλος του σώματός τους, ή δεν έχουν τη δυνατότητα να κινούνται, ή δεν έχουν κάποια από τις αισθήσεις για να βλέπουν ή να ακούν. «Καλύτερα νεκρός παρά ανάπηρος». Αυτό ακούσαμε. «Καλύτερα νεκρός παρά διά βίου όμηρος…» Και μια που είπα όμηρος, να μην ξεχάσω: Εκείνος ο αρχαίος ποιητής που έμεινε στην παγκόσμια Ιστορία, εκτός των άλλων, για τις ανυπέρβλητες περιγραφές στα μοναδικά του έπη, την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια», μέσα στα χρόνια τα πιο δημοφιλή και πολυμεταφρασμένα κείμενα παγκοσμίως, εκείνος ο ποιητής λεγόταν Όμηρος και ήταν τυφλός…
Όπως για παράδειγμα, τυφλή ήταν και η Αμερικανίδα φωτογράφος Φλο Φοξ, η οποία πέθανε στις 2 Μαρτίου του 2025, μόλις λίγες ημέρες πριν ακούσουμε από τους δύο δημοσιογράφους, όχι κάποιο αφιέρωμα σ’ εκείνη, αλλά τα λόγια που ξεστόμισαν. Η Φλο Φοξ, την οποία τίμησαν με αφιέρωμά τους η New York Times μάλλον είναι παντελώς άγνωστη στις δικές μας γειτονιές. Όσο κι αν έψαξα στο διαδίκτυο, ελληνική αναφορά δεν υπάρχει για ‘κείνη. Η αφορμή για να τη γνωρίσω ήταν δυο λέξεις του δημοσιογράφου Χρήστου Ξανθάκη. Και καθώς ήδη έχω πει, σ’ αυτό το ένθετο δεν έχουν σημασία τα ονόματα, αλλά οι νοοτροπίες, ωστόσο, ποτέ δεν παραλείπω να αναφέρω τις πηγές μου.
Η Φλόρενς Μπλόσομ Φοξ πέθανε στα 79 της χρόνια, έχοντας ένα φωτογραφικό αρχείο με περισσότερες από 130.000 φωτογραφίες δρόμου της Νέας Υόρκης. Καθώς διαβάζω, η Φλο Φοξ ήταν νομικά τυφλή. Αυτό σημαίνει ότι το σύνολο της όρασης και των δύο ματιών της δεν ξεπερνούσε το 10%. Και καθώς προσπαθώ να φανταστώ τι βλέπει ένας άνθρωπος με όραση κάτω από το 10% των υπολοίπων υμών, έρχεται στο μυαλό εκείνη η φράση του Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ. Και τα φωτίζει όλα. Είχε πει η αλεπού στον Μικρό πρίγκιπα: «Με την καρδιά βλέπεις πάντα καλύτερα. Την ουσία δεν τη βλέπουν τα μάτια». Και αυτό ήταν που απέδειξε περίτρανα η Αμερικανίδα φωτογράφος Φλο Φοξ. Η οποία γεννήθηκε τυφλή στο ένα μάτι και αργότερα έχασε την όρασή της και στο άλλο, παρέλυσε από τον λαιμό και κάτω – αλλά που δεν σταμάτησε ποτέ να τραβάει φωτογραφίες αποτυπώνοντας αυτό που εκείνη ονόμαζε «ειρωνική πραγματικότητα» των δρόμων της Νέας Υόρκης.
Η Φλο Φοξ στα 30 της χρόνια διαγνώστηκε με πολλαπλή σκλήρυνση (αυτό που μέχρι πρότινος λέγαμε σκλήρυνση κατά πλάκας), και παρ’ ό,τι έμεινε παράλυτη, δεν έπαψε στιγμή να βγαίνει στους δρόμους της Νέας Υόρκης πάνω στο τροχήλατο αμαξίδιό της και να φωτογραφίζει, έχοντας αρωγούς τους φίλους της ή αγνώστους στο δρόμο που τη βοηθούσαν να τραβήξει τη φωτογραφία που είχε «καδράρει» με τα «τυφλά» της μάτια και με μια κάμερα αυτόματης εστίασης.
Στο ραδιόφωνο δεν μπορεί κανείς να μεταφέρει εικόνες. Όμως αξίζει τον κόπο να αναζητήσετε στο διαδίκτυο τις φωτογραφίες της Φλο Φοξ. Για να δείτε τι έβλεπε και τι απαθανάτιζε μια «τυφλή ανάπηρη», όπως θα έλεγαν όσοι πιστεύουν πως αυτό που ορίζεται ως φυσιολογικό λόγω της πλειονότητας, είναι το καλύτερο, το ικανότερο, το σωστότερο… Η φωτογράφος Φλο Φοξ που γεννήθηκε στο Μαϊάμι και έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής της στο Μανχάταν, έλεγε: «Πάντα ένιωθα ότι είχα ένα μεγάλο πλεονέκτημα που γεννήθηκα τυφλή στο ένα μάτι μια που δεν έπρεπε ποτέ να το κλείνω ενώ τραβούσα μια φωτογραφία». Διαβάζω πως της άρεσε να αναφέρεται στον Στίβεν Χόκινγκ ως μέντορά της και στη διάρκεια της 80χρονης ζωής της η Φλο Φοξ εργάστηκε ως συνήγορος για τους ανθρώπους με αναπηρία, δραστηριοποιήθηκε ώστε να γίνουν υποδομές για την προσβασιμότητα όλων στη Νέα Υόρκη και έκανε μαθήματα φωτογραφίας σε ανθρώπους με προβλήματα όρασης. Στο μουσείο του Μπρούκλιν και στο Ινστιτούτο του Σμίθσονιαν υπάρχει μόνιμη συλλογή με τις φωτογραφίες της.
15 χρόνια πριν πεθάνει, στα 65 της, η Φλο Φοξ έμαθε πως έχει καρκίνο στον πνεύμονα. Τότε, μεταξύ άλλων, έγραψε: «Για πάνω από 30 χρόνια φωτογράφιζα γκράφιτι και κάθε τι που έφτιαχναν οι άνθρωποι για να αφήσουν κάτι πίσω τους. Τώρα που θα πεθάνω, σας ζητάω να αφήσετε τη δική σας υπογραφή, τα αρχικά σας, ένα γκράφιτι ή ένα σημάδι πάνω στο φέρετρό μου». Το 2015, σε συνέντευξή της στο διαδικτυακό περιοδικό CURBED όταν η Χάνα Φρίζμπεργκ ρώτησε τη φωτογράφο Φλο Φοξ «Τι θα θέλατε να μείνει από σας, να αφήσετε πίσω σας», εκείνη απάντησε: «Ότι ήμουν σκληρή γκόμενα. Ανθεκτική. Και άλλαξα νόμους για να βοηθήσω τους ανθρώπους. Κανείς δεν μου το ρώτησε ποτέ αυτό. Ενδιαφέρον…», είπε η Φλο Φοξ και δεν ξέρω τι θα σκεφτόταν αν κάποιος της έλεγε πως θα ήταν καλύτερα να είχε πεθάνει στα 30 της πριν μείνει ανάπηρη, ή ακόμα να μην είχε καν γεννηθεί μια που ήταν και τυφλή…
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη
