Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1952, ξεκίνησε στη Σαλαμίνα της Κύπρου μία από τις σημαντικότερες ανασκαφές της Μεσογείου. Εκείνη την ημέρα ο αρχαιολόγος Βάσος Καραγιώργης στα 23 του χρόνια, εν μέσω αγγλοκρατίας, βρέθηκε μπροστά σε ένα δάσος από ακακίες το οποίο προστάτευε αρχαιολογικούς θησαυρούς, βρέθηκε και μπροστά σε τεράστιους αμμόλοφους. Καθώς η αρχαία πόλη της Σαλαμίνας εγκαταλείφτηκε μετά τις αραβικές επιδρομές του 7ου αι. μ.Χ., οι ισχυροί θαλάσσιοι άνεμοι τη σκέπασαν με τόνους άμμο. Έτσι καλύφθηκε ό,τι είχε υπάρξει εκεί, πριν από αιώνες ακμάζοντος πολιτισμού και αδιάλειπτης ιστορίας.
Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1952 ο Βάσος Καραγιώργης ξεκίνησε να ανασκάπτει συστηματικά την περιοχή της Σαλαμίνας και για 22 ολόκληρα χρόνια δεν σταμάτησε να φέρνει στο φως την ίδια την ιστορία της Κύπρου. Δεν σταμάτησε ο Βάσος Καραγιώργης παρά μόνο αναγκαστικά, το καλοκαίρι του 1974.
Μέχρι και μία εβδομάδα πριν την εισβολή συνεχίζονταν οι ανασκαφές, στην πόλη και στην αρχαϊκή νεκρόπολη της Σαλαμίνας. «Δεν είχαμε τον χρόνο να πάρουμε μαζί μας ούτε τα ημερολόγια των ανασκαφών. Όλα έμειναν επί τόπου, και όταν ζητήσαμε να μας παραδοθούν, μετά το 1974, μας ελέχθη ότι αποτελούν “λάφυρα πολέμου”!», έχει πει ο Βάσος Καραγιώργης.
Το όνειρό του ήταν, όπως ο ίδιος έλεγε, «να ανασκάψει στην προ-Ρωμαϊκή Σαλαμίνα, την ”Ελληνικοτάτην” πόλη του Ευαγόρα και την πόλη των Ομηρικών χρόνων, που οπωσδήποτε υπάρχει και περιμένει… Η Σαλαμίνα των ελληνιστικών και των κλασικών χρόνων, του Ευαγόρα, του Ονήσιλου, του Τεύκρου, είναι εκεί και περιμένει τον ανασκαφέα», επέμενε μέχρι το τέλος.
Από τις ανασκαφές στη Σαλαμίνα (στη νεκρόπολη η οποία εκτείνεται σε 7 τετραγωνικά χιλιόμετρα και περιλαμβάνει τάφους από τη γεωμετρική έως την Ελληνιστική περίοδο) βρέθηκαν βασιλικοί τάφοι με πλούσια κτερίσματα που φανερώνουν έθιμα ακριβώς σαν αυτά που περιγράφει ο Όμηρος στην «Iλιάδα», βρέθηκε το Γυμνάσιο, το Στάδιο, το Αμφιθέατρο, τα Λουτρά, τα αγάλματα, τα ψηφιδωτά, τα μωσαϊκά, και βέβαια το ρωμαϊκό Θέατρο των 15.000 θέσεων, ένα από τα σημαντικότερα θέατρα της Μεσογείου.
Ο Βάσος Καραγιώργης βρέθηκε ξανά στον κατεχόμενο πια αρχαιολογικό χώρο της Σαλαμίνας με τον οποίο ταύτισε τη ζωή του, όταν έγιναν εκεί τα γυρίσματα της ταινίας «Ανασκάπτοντας τη Σαλαμίνα της Κύπρου: 1952-1974, 34 χρόνια μετά», ταινία του Πασχάλη Παπαπέτρου, με το σενάριο της Μάρως Θεοδοσιάδου. Δεν ξέρω αν μπορεί κανείς από όλους εμάς να φανταστεί τι μπορεί να ένιωσε ο Βάσος Καραγιώργης όταν ξαναπήγε μετά από 34 χρόνια στη Σαλαμίνα. Χαϊδεύοντας μία από τις κολόνες που αναστήλωσε, θυμάται και βρίσκει το κουράγιο να μιλήσει, λέγοντας πως «πλήρωσε εισιτήριο για να δει τη Σαλαμίνα του…»
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη