
Τον Ιούλιο του 1965 στην Ελλάδα ένας πρωθυπουργός, ο οποίος έχει εκλεγεί μόλις πριν από ενάμισι χρόνο με ευρύτατη πλειοψηφία, δίνει την παραίτησή του στον βασιλιά. Ναι, στη Ελλάδα τότε το πολίτευμα είναι βασιλευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία, που σημαίνει ότι έχουμε παλάτι με βασιλιάδες, έχουμε όμως και εκλογές και κοινοβούλιο και βουλευτές και ένα Σύνταγμα που ορίζει ότι η εξουσία ασκείται από την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο, που τους εκλέγει ο λαός. Ο λαός, ο οποίος εκείνον τον Ιούλιο του 1965 είναι στους δρόμους. Διαβάζω πως μόνο τις πρώτες 40 ημέρες εκείνης της πολιτικής κρίσης που πλέον ονομάζουμε Ιουλιανά, μόνο τις πρώτες 40 ημέρες εκείνης της πολιτικής κρίσης καταγράφηκαν τουλάχιστον 400 συγκεντρώσεις, με εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές, κυρίως νέους που φώναζαν για την τήρηση του άρθρου 114 του ελληνικού Συντάγματος, του άρθρου που ορίζει ότι η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται ή ανατίθεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων. Έτσι το 1-1-4 γίνεται το κυρίαρχο σύνθημα των νέων της δεκαετίας του ΄60, που απαιτούν δημοκρατία, καθώς βλέπουν ότι όλα τα κέντρα και τα παράκεντρα της εξουσίας, φανερά ή μυστικά, καταλύουν το Σύνταγμα και συγκρούονται ανελέητα για να κυβερνήσουν (κατά τα συμφέροντα, τις φιλοδοξίες, τις εμμονές ή την ανικανότητά τους) έναν τόπο που έχει ακόμα ολάνοιχτες τις πληγές του εμφυλίου, έχει δίπλα του και ένα νησί που μερικά χρόνια μετά θα μαθαίναμε πως «κείται μακράν», και τότε, με τα Ιουλιανά ουσιαστικά θα άνοιγε ο δρόμος για να ζήσει η Κύπρος όλα τα δεινά του μέλλοντός της.
Γράφεται για τα Ιουλιανά πως ήταν μία από τις μεγαλύτερες συγκρούσεις ανάμεσα στα κέντρα εξουσίας στην Ελλάδα. Πως πρόκειται για την πιο μεγάλη πολιτική και θεσμική κρίση της μετεμφυλιοπολεμικής ελληνικής ιστορίας. Το σίγουρο είναι πως τα Ιουλιανά ανέδειξαν ότι στην Ελλάδα υπήρχε μια καχεκτική, μια σχεδόν κατ’ επίφαση δημοκρατία που επέτρεπε στα ξένα συμφέροντα να κάνουν κουμάντο, και βέβαια οδήγησε στη Χούντα της 21ης Απριλίου του 1967, στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και στην εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο.
Τα γεγονότα, τα πρόσωπα, οι αποφάσεις, οι μυστικές κινήσεις, οι παρασκηνιακές πρωτοβουλίες είναι τόσο πολλές, σκοτεινές και μπλεγμένες που χρειάζεται χρόνος, γνώση και πηγές για να αποκαλύψει κάποιος όλη την εικόνα και όλες τις ευθύνες. Εδώ στο Εξ αφορμής μόνο να θυμόμαστε επιχειρούμε, ως έναυσμα για ό,τι θέλει ο καθείς περαιτέρω, να ψάξει, να πιστέψει ή να αμφισβητήσει. Πρωτίστως όμως να μάθει, να μάθουμε όλοι τουλάχιστον τα γεγονότα που καθορίζουν τις ζωές των λαών και τις τύχες των πατρίδων.
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη