Την Πρωτομαγιά του 1886, διαδήλωσαν στις ΗΠΑ περί τις 340.000 άνθρωποι, 190.000 εργάτες κατέβηκαν σε απεργία σε 1.200 εργοστάσια και από αυτούς οι 80.000 ήταν στο Σικάγο, το οποίο εκείνη την εποχή ήταν το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο των ΗΠΑ. Οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν για ένα κίνημα «κομμουνιστικό, ανατριχιαστικό και αχαλίνωτο», για αναρχικούς που θα φέρουν αναταραχές, που θα υποβαθμίσουν τον Αμερικανό εργάτη και θα τον σπρώξουν στην αλητεία, τη χαρτοπαιξία, τη βία και την κραιπάλη, ενώ οι New York Tmes χαρακτηρίζουν το κίνημα «αντιαμερικανικό», σημειώνοντας ότι «οι εργατικές αναταραχές προκαλούνται από ξένους»…
Στις 3 Μαΐου του 1886, κατά την απεργία στο εργοστάσιο ΜακΚόρμικ η διεύθυνση έφερε απεργοσπάστες και η αστυνομία πυροβόλησε τους απεργούς στο ψαχνό. Στις 4 Μαΐου οργανώθηκε πορεία από τους εργάτες του Σικάγο για τους νεκρούς συναδέλφους τους. Και ήταν μια ειρηνική διαδήλωση μέχρι και τις δέκα το βράδυ, όταν εμφανίστηκαν 180 αστυνομικοί. Μια χειροβομβίδα εξερράγη ξαφνικά προς την μεριά τους, 8 αστυνομικοί και 4 διαδηλωτές σκοτώθηκαν, πολλοί τραυματίστηκαν, και 8 εργάτες συνδικαλιστές (οι περισσότεροι μετανάστες) οδηγήθηκαν σε μια δίκη-παρωδία. Κατηγορήθηκαν χωρίς στοιχεία, οι 4 από αυτούς οδηγήθηκαν στην κρεμάλα, οι τρεις σε ισόβια και ένας στην αυτοκτονία.
Η δίκη των οκτώ θεωρείται μέχρι σήμερα μία από τις σοβαρότερες υποθέσεις «κακοδικίας» στην ιστορία των ΗΠΑ. Και ακόμα δεν έχουμε μάθει ποιος έριξε τελικά τη χειροβομβίδα…
Τέσσερα χρόνια μετά, το Συνέδριο της Β’ Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Παρίσι αποφάσισε να καθιερωθεί η Πρωτομαγιά ως ημέρα εργατικών διεκδικήσεων σε όλες τις χώρες, αρχίζοντας από την 1η Μαΐου του1890. Το πάγιο αίτημα ήταν: 8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ύπνος, 8 ώρες ελεύθερος χρόνος. Κοντά ενάμιση αιώνα μετά, είναι ακόμα αίτημα…
Στην Κύπρο η πρώτη συγκέντρωση για την Εργατική Πρωτομαγιά έγινε το 1925. Μετά από κάλεσμα του Εργατικού Κέντρου Λεμεσού καθώς και κομμουνιστικών πυρήνων, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι εργάτες σε μια πανηγυρική συγκέντρωση στο κέντρο της πόλης διεκδίκησαν από την αποικιακή τότε κυβέρνηση ελεύθερο συνδικαλισμό, οχτάωρη εργασία, ιατρική περίθαλψη και αποζημίωση για αδικαιολόγητη απόλυση. Την ίδια χρονιά εκδήλωση για να τιμηθεί η εργατική Πρωτομαγιά έγινε και στη Λευκωσία από το νεοσύστατο τότε Εργατικό της Κέντρο, ενώ οι πρώτες μαζικές απεργίες έγιναν μετά το 1943.
Στην Ελλάδα, η πρώτη απεργία έγινε την πρωτομαγιά του 1888, δύο χρόνια μετά την μεγάλη εξέγερση στο Σικάγο. Οι καπνεργάτες της Δράμας (πόλη της βόρειας Ελλάδας η οποία τότε ήταν ακόμη υπό οθωμανική διοίκηση) είχαν ως βασικό αίτημα την δεκάωρη εργασία, μια που τότε δούλευαν 13 και 14 ώρες την ημέρα… Η πρώτη συγκέντρωση στην Αθήνα έγινε το 1890, τέσσερα χρόνια μετά την επίσημη ανακήρυξη της Πρωτομαγιάς ως ημέρας εργατικών διεκδικήσεων παγκοσμίως.
Η συγκέντρωση ήταν ολιγομελής και έγινε υπό τον Σταύρο Καλλέργη, ο οποίος ανακοίνωσε και την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Συλλόγου. Ο Μάιος του 1936, στη Θεσσαλονίκη, θα μείνει στην ιστορία των εργατικών διεκδικήσεων, με περισσότερους από 280 τραυματίες και 12 νεκρούς. Ανάμεσά τους ο 25χρονος Τάσος Τούσης, που η μάνα του τον έκλαψε στη μέση του δρόμου και ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε για τον θρήνο της τον Επιτάφιο. Αλλά αυτή είναι μία άλλη ιστορία, που θα την θυμηθούμε την ημέρα που συνέβη, στις 9 Μαΐου.
Κι αν όλα αυτά μοιάζουν παλιά, μουσειακά, γραφικά και εκτός εποχής, να πω μόνο ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat τον Απρίλιο του 2025 το 25% των γυναικών και το 43% των νέων στην Ελλάδα αμείβεται με μισθούς πείνας. Επίσης, το 2024 ανακοινώθηκε επίσημα ότι σκοτώθηκαν 146 εργάτες και φέτος, το 2025, μέχρι τον Απρίλιο είχαμε 36 ανθρώπους που σκοτώθηκαν κατά την ώρα εργασίας τους.
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη