Στις 16 Δεκεμβρίου του 1974, το φως που έκαιγε επί 90 χρόνια στο ακούραστο μυαλό και την νεανική ψυχή του Κώστα Βάρναλη έσβησε.
Ο ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος και μεταφραστής Κώστας Βάρναλης γεννήθηκε το 1884 στον Πύργο της Ανατολικής Ρωμυλίας, το σημερινό Μπουργκάς της Βουλγαρίας. Αφού σπούδασε στα Ζαρίφεια Διδασκαλεία της Φιλιππούπολης, ήρθε στην Αθήνα στα 18 του, το 1902, για να σπουδάσει Φιλολογία, με υποτροφία της Ελληνικής Θρησκευτικής Κοινότητας της Βάρνας. Ήταν εξαίρετος μαθητής παρ’ ό,τι δεν αγαπούσε το σχολείο. Το ξύλο, η καθαρεύουσα και η μεγάλη ιδέα, όπως ο ίδιος θα γράψει αργότερα, τον απωθούσαν. Μετά την αποφοίτησή του, και αφού έχει σπουδάσει με υποτροφία Φιλοσοφία και Αισθητική στο Παρίσι, θα εργαστεί ως καθηγητής της Μέσης εκπαίδευσης σε διάφορα μέρη της ελληνικής επαρχίας. Ώσπου το 1925, μετά την έκδοση του ποιητικού του έργου «Το φως που καίει», η ελληνική κυβέρνηση κατηγορεί τον Κώστα Βάρναλη ότι έγραφε κατά της πατρίδας και της θρησκείας και τον πολύει διά παντός από κάθε δημόσια θέση.
Το 1935 βρέθηκε εξόριστος στη Λέσβο και στον Αη Στράτη, αργότερα, στην Κατοχή έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση ως μέλος του ΕΑΜ και το 1959, στα 75 του χρόνια τιμήθηκε με το βραβείο Λένιν. Τρία χρόνια νωρίτερα, του απονεμήθηκε το Βραβείο της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών για τα 50χρονα του έργου του.
Ο Κώστας Βάρναλης είναι αυτός που έγραψε: «Να σ᾿ αγναντεύω, θάλασσα, να μη χορταίνω /απ᾿ το βουνό ψηλὰ / στρωτή και καταγάλανη και μέσα να πλουταίνω / απ᾿ τὰ μαλάματά σου τα πολλά». Είναι και αυτός που έχει γράψει: (…) αν στέκεις πάντα δίβουλος και πάντα σου σκυμμένος/ κι όταν φωνάζουν οι άλλοι “εμπρός!” εσύ φωνάζεις “πίσω!” (…) δικιά σου θα ‘ναι τούτ’ η Γης μ’ όλα τα κάλλη που ‘χει/ κι έξοχος θα ‘σαι Κύριος, αλλ’ Ανθρωπος δε θα’σαι!».
Το έργο του Κώστα Βάρναλη πάντα μας περιμένει να το διαβάσουμε. Και να το ξαναδιαβάσουμε. Είτε είναι το «Φως που καίει» και οι «Σκλάβοι πολιορκημένοι», είτε είναι οι «Αληθινοί άνθρωποι», «Η τελευταία απολογία του Σωκράτη» ή «Το ημερολόγιο της Πηνελόπης». Γιατί η λαϊκή του γλώσσα, η δριμεία σάτιρα και η ανόθευτη σκέψη του μας έδωσαν μικρά αριστουργήματα.
Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη
